Раккӧд тыш нуӧдан ставмирса лун
| Раккӧд тыш нуӧдан ставмирса лун | |
|---|---|
 | |
| Сикас | Войтыркостса лун |
| Пасйӧны | урасьӧм тӧлысь 4-ӧд лун |
| Кадпас | урасьӧм тӧлысь 4-ӧд лун |
| Празднуйтӧм | мир пасьтала |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Раккӧд тыш нуӧдан ставмирса лун (рочӧн Всемирный день борьбы против рака) — казьтылан лун, пасйӧны быд во урасьӧм тӧлысь 4-ӧд лунӧ сы могысь, медым кыскыны йӧзлысь вниманиесӧ ракӧн висьӧм вылӧ, сыысь видзчысьӧм, сійӧс тӧдмалӧм да бурдӧдӧмлысь коланлун вылӧ.
Тайӧ лунсӧ вӧлі лӧсьӧдӧма рак бӧрся войтыркостса видзӧдысь котырлӧн (англичан Union for International Cancer Control) (UICC) вӧзйӧм серти да сійӧс сиӧма онкология висьӧмъяскӧд тышкасьӧм кузя Парижса хартия кырымалан лунлы (2000 вося урасьӧм тӧлысь 4-ӧд лун)[1].
Дзоньвидзалун видзан ставмирса организациялӧн юӧр серти, 2022 воын вӧлі пасйӧма рак вӧсна пӧшти 10 миллион кулысьӧс. Та дырйи 30-50 % кувсьӧмысь позьӧ видзчысьны риск факторъясысь ӧтдортчӧмӧн да профилактика мераяс нуӧдӧмӧн[2].
История да тӧдчанлун
Раккӧд тыш нуӧдан ставмирса лун вӧлі лӧсьӧдӧма 2000 воын Раккӧд тыш нуӧдан медводдза мирса саммит дырйи Парижын. Саммит дырйи урасьӧм тӧлысь 4-ӧд лунӧ вӧлі кырымалӧма Раклы паныд Парижса хартия. Хартияын 10 статья петкӧдлӧны ракӧн висьысьяслысь олӧмсӧ бурмӧдӧмӧ да рак туялӧмӧ, сыысь видзчысьӧмӧ да сійӧс бурдӧдӧмӧ инвестицияяс пуктӧм серти глобальнӧй кӧсйысьӧмъяс. Татшӧм казьтылан лунсӧ нуӧдны водзмӧстчис рак бӧрся войтыркостса видзӧдысь котыр (UICC).
Тайӧ лунӧн кӧсйӧны спаситны уна миллион мортлысь олӧмсӧ рак йылысь йӧзлысь тӧдӧмлун кыпӧдӧмӧн, а сідзжӧ став мир пасьталаысь правительствоясӧс тайӧ висьӧмыслы паныд водзмӧстчӧмӧ ышӧдӧмӧн. Тӧдчанлуныс сыын, мый рак — став мирын кувсьӧмлӧн медшӧр помкаясысь ӧти.
Мероприятиеяс
Тайӧ лунӧ нуӧдӧны уна сикас мероприятиеяс. Медшӧр мероприятиеясӧ пырӧны:
• Тӧдӧмлун кыпӧдан кампанияяс: семинаръяс, йӧзӧс юӧртан кампанияяс да социальнӧй везъясын кампанияяс нуӧдӧм.
• Скрининг уджтасъяс: висьӧмъяс водз тӧдмалӧм могысь медицина лагеръяс да скрининг уджтасъяс котыртӧм.
• Сьӧм чукӧртӧм: котыртны бурвӧчан мероприятиеяс, кыдзи котралӧмъяс, концертъяс, сы могысь, медым чукӧртны сьӧм рак туялӧм могысь да бурдӧдчан учреждениеяслы.
• Ракӧн висьысьяслы да ловйӧн кольӧмаяслы отсӧг сетан мероприятиеяс (сы лыдын психологическӧй отсӧг), а сідзжӧ кувсьӧмаясӧс казьтылӧм.
Рак висьӧм
Дзоньвидзалун видзан ставмирса организациялӧн мыччӧдъяс серти, 2022 воын вӧлі пасйӧма ракӧн 20 миллион выль висьмысь да висьӧмысь кувсьӧм 9,7 миллион морт. Вит мортысь ӧти гӧгӧр висьмӧ ракӧн олӧм чӧжыс, а 9 мужичӧйысь ӧтиӧс да 12 нывбабаысь ӧтиӧс висьӧмыс вайӧдӧ кулӧмӧдз[3].
Дзоньвидзалун видзан ставмирса организацияӧ пырысь сӧмын 39 % страна дон босьттӧг бурдӧдӧны став гражданаӧс рак висьӧмъясын медшӧр тшупӧдъяссьыс. Сӧмын 28 % участвуйтысь странаяс содтӧд могмӧдӧны паллиативнӧй отсӧгӧн, тшӧтш и ставнас дой босьтӧмсӧ[3].
Россияын рак лоӧ кулӧмлӧн медшӧр помкаясысь ӧтиӧн[4][5][6]. 2021 вося статистика серти, 100 сюрс морт вылӧ онкологияысь кувсьӧма 182 морт[7].
Тӧдса, мый рак висьӧмъяс артмӧмысь позьӧ видзчысьны дзоньвидза оласнога нормаяс отсӧгӧн:
• Оз ков куритчыны.
• Физическӧй активность, сбалансированнӧй, дзоньвидза сёян.
• Вирусъяслы паныд, кодъяс вӧсна овлӧ мускын да омлаын рак, вакцинируйтчӧм.
• Оз позь дыр овны шонді водзын да солярийясын.
Пасйӧдъяс
- ↑ Всемирный день борьбы с раковыми заболеваниями. РИА Новости (4 урасьӧм тӧлысь 2024). Шыӧдчан кадпас: 5 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ Cancer. World Health Organization. Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ 1 2 Press release No. 345. Global cancer burden growing, amidst mounting need for services (англ.). World Health Organization (1 урасьӧм тӧлысь 2024). Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ Анастасия Кокоурова. Во время пандемии в России упала выявляемость рака. С тех пор она улучшилась, но появились новые проблемы. Главные цифры об онкологии в стране. По статистике 2022 года, он стал причиной примерно 192 смертей на каждые 100 тысяч населения. Если быть точным (4 урасьӧм тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ Онкология занимает лидирующие позиции по смертности в России (17 урасьӧм тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ Беляев Алексей Михайлович. О причинах роста онкологических заболеваний. НМИЦ онкологии имени Н.Н. Петрова. Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ Смертность по основным классам причин смерти. Росстат. Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2024.
Ыстӧгъяс
- сайт союза против рака (англ.)
- worldcancerday.org — официал сайт Раккӧд тыш нуӧдан ставмирса лун