Ab Urbe condita

Римлы подув пуктӧмсянь

2776—2777
(ода-кора тӧлысь 4-ӧд лунсянь)
[]

Ab Urbe condita (йитчӧма лат. Anno Urbis conditae (AUC/a.u.c.) — «Римлы подув пуктӧмсянь», традиционнӧя лыддьӧны миян эраӧдз 753-ӧд во) — вояс арталан сикас, мыйӧн пасйылісны во лыдсӧ ӧткымын римскӧй историк. Ӧнія историкъяс вӧдитчӧны тайӧ терминӧн тӧдчымӧн тшӧкыдджыка, римляна серти. Римса во пасйигӧн медсясӧ вӧдитчисны кык консул нимъясӧн, кодъяс веськӧдлісны тайӧ воас. Римлы подув пуктӧмсянь во водзджык уна редактор гӧгӧрвотӧма содтавлісны римса историкъяслӧн уджъясӧ, мый вӧсна кажитчис, мый терминнас вӧдитчӧны тшӧкыдджыка сы дорысь, мый вӧлі збыльвылас. Во пасйӧм могысь сідзжӧ вӧдитчылӧмаӧсь императорлӧн веськӧдлан воӧн, торйӧн нин Византияса империяын Юстинианӧн татшӧм арталӧм корӧм 537-ӧд воын пыртӧм бӧрын. Терминыс паныдасьлӧ ёнджыкасӧ немеч авторъяслӧн уджъясын, торйӧн кӧ, Теодор Моммзенлӧн «Римлӧн историяын».

Вежӧртас

Римса узурпатор Пакациан лэдзис Выль Эра заводитчӧмлы сиӧм сьӧмпас. Сы вылын гижӧма: ROMAE AETER AN MIL ET PRIMO, «Нэмӧвӧйся Римлы сылӧн сюрс ӧтиӧд воӧ»

Император Клавдийсянь заводитчӧмӧн Римлы подув пуктан кадсӧ арталӧм, кутшӧмӧс вӧзйис Марк Терентий Варрон, лои медшӧрӧн, и карлы подув пуктӧмлысь юбилей пасйӧм лои имперскӧй пропагандалӧн юкӧнӧн. 47-ӧд воын император Клавдий медводдзаысь котыртіс карлы 800 во тырӧмлы сиӧм ыджыд гажъяс. Татшӧм жӧ гажъяс нуӧдіс 121-ӧд воын Адриан, а 147/148 воясын - Антоний Пий.

248-ӧд воын Филипп Араб веськӧдлігӧн Терентийскӧй ворсӧмъяскӧд тшӧтш пасйисны Римлы сюрс во тырӧм (дасӧд нэм, латин saeculum): тайӧ лоӧмтор йывсьыс казьтылӧм могысь вӧлі лӧсьӧдӧма сьӧмпас. Трон вылӧ претендуйтысь Пакацианлӧн сьӧмпас вылын эм гижӧд «Сюрс ӧтиӧд во», мый петкӧдлӧ Выль эра воӧм, «Saeculum Novum».

Римса империя христианизация бӧрын да сы бӧрса нэмъясӧ тайӧ образнас кутісны вӧдитчыны метафизическӧй вежӧртасын.

Варронлӧн арталӧм

Римлы подув пуктӧмлысь традиционнӧй кадпассӧ, миян эраӧдз 753 вося косму тӧлысь 21-ӧд лун, вӧлі пыртӧма Марк Терентий Варрон. Сійӧ, тыдалӧ, вӧдитчӧма консулъяс лыддьӧгӧн (кӧні вермисны лоны шыбӧльяс) да шуӧма медводдза консуллысь восӧ «245 ab urbe condita», Дионисий Галикарнасскийӧн индӧм Рим стрӧитӧм бӧрын царъяслысь 244 вося веськӧдлан кадсӧ подув пыдди босьтӧмӧн. Таысь кындзи, кыдзи юӧртӧ Плутарх, Варронлӧн корӧм серти сылӧн ёртыс, астролог Тарутий, босьтчис артавны Ромуллысь да Ремлысь чужан лунъяссӧ да Римлы подув пуктӧмсӧ астрология методъясӧн. Сійӧ мӧвпыштӧма, мый вокъясӧн мамныс вӧлі сьӧктӧма абу тырвыйӧ шонді бердлӧм лунӧ, миян эраӧдз 772-ӧд вося лӧддза-номъя 24-ӧд лунӧ, шонді петӧм бӧрын 3-ӧд часын, и чужисны миян эраӧдз 771-ӧд вося рака тӧлысь 26-ӧд лунӧ, а Римлы подувсӧ пуктісны миян эраӧдз 754-ӧд вося йирым тӧлысь 4-ӧд лунӧ.

Римын археологическӧй кодйӧмъяс петкӧдлӧны, мый Варронлӧн датировкаыс матын збыльыслы: Рим мутасын медводдза овмӧдчӧминъясыс вӧлӧмаӧсь миян эраӧдз VIII нэм заводитчигӧн да шӧрын.