Челядьӧс доръян войтыркостса лун

Босьтӧма Рувикиысь
Челядьӧс доръянлун
День защиты детей - International Children's Day.JPG
Сикас Челядьӧс доръян войтыркостса лун
Официальнӧя Челядьӧс доръян войтыркостса лун
Вынсьӧдӧма 1949 вося вӧльгым тӧлысьын Парижын нывбабаяслӧн войтыркостса демократическӧй федерациялӧн конгресслӧн шуӧм серти
Кадпас лӧддза-номъя тӧлысь 1 лун
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа
Челядьӧс доръян войтыркостса лунлы сиӧм СССР-лӧн 1958 вося пошта марка, кӧні серпасалӧма мирса уна сикас войтырлысь челядьсӧ

Челядьӧс доръян войтыркостса лун (рочӧн Международный день защиты детей, англичан International Day for Protection of Children) — 1949 восянь мирса унджык странаын быд во лӧддза-номъя тӧлысь 1 лунӧ пасъяна гаж[1][2] (ӧткымын канмуын — вӧльгым тӧлысь 20-ӧд лунӧ)[3].

Сылӧн медшӧр могыс — кыскыны йӧзлысь вниманиесӧ мирын челядьлысь инӧдъяс пыдди пуктӧмын ыджыд мытшӧдъяс вылӧ, налысь олӧм вылӧ инӧдъяс, мӧвпъяслӧн мездлун дорйыны коланлун вылӧ инӧдъяс, увтыртӧмысь, эксплуатируйтӧмысь, дискриминацияысь видзӧм вылӧ инӧдъяс[4]. 1950 восянь ООН официальнӧя йӧзӧдіс челядьлысь правояс дорйӧм мирса медтӧдчана нырвизьяс лыдын[5].

Традиция серти, челядьӧс дорйӧм кузя войтыркостса лунӧ унджык странаын да канмуын нуӧдӧны концертъяс, спорт да гажӧдчан мероприятиеяс[6], уна сикас благотворительнӧй акция[7]. Найӧс веськӧдӧма челядьлы отсӧг сетӧм вылӧ: сьӧкыда висьысьяслы[8], бать-мамтӧм челядьлы да тыр арлыдтӧмъяслы, кодъясӧс видзӧны детдомъясын, ичӧт чӧжӧса семьяясысь велӧдчысьяслы да поснияслы[2].

Уна сикас войтыркостса фондлӧн волонтёръяс тайӧ лунӧ вайӧны гуманитарнӧй отсӧг мирса гӧль канмуясӧ, сёрнитӧны челядьлӧн мытшӧдъяс йылысь[9]. ХХІ нэмын челядьлысь инӧдъяс пыдди пуктытӧм, челядьлӧн тшыгъялӧм, уджӧн эксплуатируйтӧм да мукӧд мытшӧдъяс пыр на актуальнӧйӧсь[10].

Мирын челядьлӧн мытшӧдъяслы сиӧма этша вылӧ нӧшта куим лун — «Кагалӧн ставмирса лун» (вӧльгым тӧлысь 20-ӧд лун)[11], Агрессия улӧ веськалӧм мыжтӧм челядьлӧн войтыркостса лун (лӧддза-номъя тӧлысь 4-ӧд лун)[12] да Африкаса челядьӧс доръян лун (лӧддза-номъя тӧлысь 16-ӧд лун)[13].

История

[вежны | Вежны кодировкаын]

1925 воын Женеваын челядьлӧн бур олӧм кузя нывбабаяслӧн ставмирса конференция вӧзйис лӧсьӧдны да нуӧдны быд во челядьлы отсӧг сетан лун[1]. 1926 воын сійӧс пасйылісны Мексикаын, Турцияын, Венгрияын да мирса мукӧд странаын[3][6].

Челядьӧс доръян войтыркостса лунсӧ лӧсьӧдіс 1949 вося вӧльгым тӧлысь 20-ӧд лунӧ нывбабаяслӧн войтыркостса демократическӧй федерация (франц. Fédération démocratique internationale des femmes)[14]. ООН ошкис тайӧ водзмӧстчӧмсӧ (примитіс кагалысь инӧдъяс йылысь Декларация) да шуис челядьлысь инӧдъяс, олӧм да дзоньвидзалун дорйӧмсӧ мирын медколанаӧн[1].

Медшӧр документӧн, кӧні ясыда вынсьӧдӧма челядьлысь войтыркостса инӧдъяссӧ, лоӧ Челядьлӧн инӧдъяс йылысь конвенция. Сійӧс примитіс ООН 1989 вося вӧльгым тӧлысь 20-ӧд лунӧ[5]. СССР-ын ратифицируйтӧма 1990 вося сора тӧлысь 13-ӧд лунӧ[3].

Россия Федерацияын челядьлысь инӧдъяссӧ дорйӧ «Россия Федерацияын кагалӧн инӧдъяс серти медшӧр гарантияяс йылысь» 1998 во сора тӧлысь 24-ӧд лунся федеральнӧй оланпас. Сійӧ урчитӧ челядьлысь инӧдъяс да законнӧй интересъяслысь медшӧр гарантияяс, мый урчитӧма Россия Федерацияса Оланподулӧн[1]. 2022 во кежлӧ Россия Федерацияса 85 регионын лӧсьӧдӧмаӧсь кагалысь инӧдъяс дорйӧм кузя уполномоченнӧйлысь институт[15].

Мирын челядьлысь инӧдъяс дорйӧмын мытшӧдъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]

Сы вылӧ видзӧдтӧг, мый 1950 восянь ООН официальнӧя шуис челядьӧс дорйӧмсӧ мирын медтӧдчана нырвизьӧн, а налысь инӧдъяссӧ пыдди пуктӧмсӧ формальнӧя видзӧ Челядьлӧн правояс йылысь конвенция[5], челядьлӧн тшыгъялӧм, найӧс уджӧн нартитӧм да мырдӧналӧм паныдасьлӧ мирса разнӧй странаясын[1][16].

Сідз, 2020 во заводитчигӧн мирын 160 миллион челядь уджалісны медалӧм уджӧн, мый вӧсна налӧн эз вӧв тырвыйӧ челядьдыр (на пиысь 79 миллион уджалісны ӧпаснӧй уджъяс вылын, мый веськыда грӧзитӧ налӧн дзоньвидзалунлы)[10][17].

Быд во 1 миллиард гӧгӧр кагаӧс увтыртӧны физическӧя, сексуальнӧя либӧ психологическӧя. 2020 воын ВОЗ-лӧн юрнуӧдӧм улын дас войтыркостса организация дасьтісны «INSPIRE: семь стратегий по ликвидации насилия в отношении детей» проект[18]. ООН-лӧн мыччӧдъяс серти (2023 вося тӧвшӧр тӧлысь вылӧ) мирса 15 странаын 30 миллионысь унджык челядь тшыгъялӧны (8 миллионыс на пиысь тшыгла зэв ёна омӧльтчӧма)[19].

Россияын да мирын пасйӧм

[вежны | Вежны кодировкаын]

Традиция серти, челядьӧс дорйӧм кузя войтыркостса лунӧ унджык странаын да канмуын нуӧдӧны концертъяс, спорт да гажӧдчан мероприятиеяс[6], уна сикас благотворительнӧй акция[7]. Найӧс веськӧдӧма челядьлы отсӧг сетӧм вылӧ: сьӧкыда висьысьяслы[8], бать-мамтӧм челядьлы да тыр арлыдтӧмъяслы, кодъясӧс видзӧны детдомъясын, ичӧт чӧжӧса семьяясысь велӧдчысьяслы да поснияслы[2].

Тайӧ лун кежлас Россияын да мукӧд странаын нуӧдӧны мамлун да челядьдыр видзӧмкӧд, челядьлысь инӧдъяс дорйӧмкӧд йитчӧм акцияяс. Шуам, абортлы паныд сулалысьяс челядьӧс доръян войтыркостса лунӧ нуӧдӧны акцияяс, медым дорйыны чужтӧм кагалысь олӧм вылӧ инӧдсӧ. Чехияын[20], Литваын[21], Беларусьын[22], Россияын[23][24] да мукӧд канмуясын лӧддза-номъя тӧлысь 1 лунӧ (либӧ сы водзвылын) нуӧдӧны абортъяслы паныд акцияяс.

Россияса ӧткымын карын тайӧ лунӧ нуӧдӧны онкологияӧн висьысь челядьлы отсӧг сетӧм кузя благотворительнӧй акцияяс. Сідз, 2012 восянь Петыркарын челядьӧс доръян войтыркостса лун кежлӧ сиӧма «Еджыд дзоридз» акция, кодӧс веськӧдӧма сьӧкыда висьысь челядьлы сьӧм чукӧртӧм вылӧ да челядьлӧн онкология проблемаяс вылӧ йӧзлысь вниманиесӧ кыскӧм вылӧ[8].

2013 восянь челядьӧс доръян войтыркостса лунӧ Россияса ӧткымын карын (Москва, Ярославль, Краснодар, Иваново, Пенза, Самара, Казань, Улыс Новгород, Уфа, Астрахань, Тула, Ижевск)[4] быд во лӧддза-номъя тӧлысь 1 лунӧ мунӧ Медводдза каналлӧн «Ло медводдзаӧн!» благотворительнӧй акция, сылӧн могыс — отсавны дзоньвидзалунын дзескӧдӧм позянлуна челядьлы, бать-мамтӧм челядьлы да уна челядя семьяяслы[25].

Пасйӧдъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 Роженцова О. Когда отмечают День защиты детей. РБК (24 ода-кора тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  2. ↑ 1 2 3 1 июня - Международный день защиты детей. Уполномоченный при Президенте РФ по правам ребенка (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  3. ↑ 1 2 3 Международный день защиты детей 1 июня. Досье. ТАСС (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2016). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  4. ↑ 1 2 Международный день защиты детей: история и традиции праздника. РИА Новостио (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2016). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  5. ↑ 1 2 3 Конвенция о правах ребёнка. КонсультантПлюс. Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023. Архивируйтӧма 12 ода-кора тӧлысь 2022.
  6. ↑ 1 2 3 1 июня — День защиты детей: как у малышей и подростков появился свой праздник. Известия (31 ода-кора тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  7. ↑ 1 2 Международный день защиты детей. Центр гигиенического образования населения Роспотребнадзора России (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2020). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  8. ↑ 1 2 3 Благотворительная акция «Белый цветок». Детский хоспис (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2019). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  9. ↑ ЮНИСЕФ «Гуманитарная деятельность в интересах детей». ЮНИСЕФ (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  10. ↑ 1 2 Детский труд. Международная организация труда (12 сора тӧлысь 2021). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  11. ↑ Всемирный День ребенка. ООН. Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  12. ↑ Миллионы детей во всем мире страдают от дискриминации. ООН (18 вӧльгым тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  13. ↑ Сегодня — День защиты детей Африки. ООН (16 лӧддза-номъя тӧлысь 2011). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  14. ↑ Воловатов В. Когда основали Международную демократическую федерацию женщин. Парламентская газета (1 ӧшым тӧлысь 2020). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  15. ↑ Становление института Уполномоченного по правам ребенка в Российской Федерации. Уполномоченный по правам ребенка в Российской Федерации. Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  16. ↑ Яушева Э. новому докладу, половина детей,разработанные стратегии для их защиты. Агентства ООН заявляют о всплеске насилия в отношении детей во время пандемии COVID-19. ЮНИСЕФ (23 лӧддза-номъя тӧлысь 2020). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  17. ↑ Детский труд: глобальные оценки. ООН. Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  18. ↑ Насилие в отношении детей. ВОЗ (29 вӧльгым тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  19. ↑ ООН: 30 миллионов детей в 15 странах страдают от истощения. ООН (12 тӧвшӧр тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  20. ↑ В Праге прошла демонстрация против абортов. ТАСС (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2021). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  21. ↑ Православные Литвы - против абортов. ИА REGNUM (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2011). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  22. ↑ 1 июня прошла акция против абортов «Мама подари мне жизнь». Боровичская Епархия Русской Православной Церкви (1 лӧддза-номъя тӧлысь 2017). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  23. ↑ В Москве и других городах России проходит акция против абортов "40 дней за жизнь". Interfax (24 рака тӧлысь 2014). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  24. ↑ Наложили запрет. Врачи откажутся от проведения абортов 1 июня. SmartNews (31 ода-кора тӧлысь 2014). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.
  25. ↑ Масштабная благотворительная акция «СТАНЬ ПЕРВЫМ!» в этом году пройдёт в Чебоксарах. Первый канал (13 ода-кора тӧлысь 2019). Шыӧдчан кадпас: 30 моз тӧлысь 2023.

Ыстӧгъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
Босьтӧма "https://kv.ruwiki.ru/w/index.php?title=Челядьӧс_доръян_войтыркостса_лун&oldid=343291"-ысь