Айму вӧсна Ыджыд тышса орден

Айму вӧсна Ыджыд тышса орден
Айму вӧсна Ыджыд тышса орден
I тшупӧда
II тшупӧда
Страна	СССР
Тип	орден
Кодлы сетӧны	Гӧрд Армияса, Военно-морскӧй флотса, НКВД вӧйскаса да партизанскӧй отрядъясса рядӧвӧйяслы да командиръяслы
Мыйысь сетӧма	кодъяс петкӧдлісны Сӧветскӧй Айму вӧсна тышъясын повтӧмлун, винёвлун да вын, а сідзжӧ военнослужащӧйяс, кодъяс асланыс вӧчӧмторъясӧн отсалісны Гӧрд Армиялӧн боевӧй операцияяслы
Статус	оз нин сетны
Статистика
Параметръяс	материал: зарни, эзысь
Лӧсьӧдан кадпас	1942 вося ода-кора тӧлысь 20-ӧд лун
Медводдза наградитӧм	1942 вося лӧддза-номъя тӧлысь 2-ӧд лун
Бӧръя наградитӧм	1985 вося вӧльгым тӧлысь 6-ӧд лун
Наградитӧм лыд	9,1 миллионысь унджык морт вӧйна дырйи I тшупӧда — 324 903 морт II тшупӧда — 951 652 морт
Черед
Ыджыдджык награда	Александр Невскӧй орден
Ичӧтджык награда	Уджвывса Гӧрд Дӧрапас орден
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Айму вӧсна Ыджыд тышса орден (рочӧн О́рден Оте́чественной войны́) — СССР-са орден, вынсьӧдӧма «Айму вӧсна Ыджыд тышса І да ІІ тшупӧда орденъяс лӧсьӧдӧм йылысь» СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн 1942 во ода-кора тӧлысь 20-ӧд лунся индӧдӧн.

Водзӧ орден гӧгӧрвоодӧмӧ вӧлі пыртӧма ӧткымын вежсьӧм СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн 1943 во лӧддза-номъя тӧлысь 19-ӧд лунся индӧдӧн, а орденлӧн статутӧ — СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн 1947 во ӧшым тӧлысь 16-ӧд лунся индӧдӧн.

Вӧйна чӧжӧн I тшупӧда орденӧн вӧлі наградитӧма 324 903 мортӧс, II тшупӧда орденӧн — 951 652 мортӧс. Ставнас 1985 воӧдз I тшупӧда орденӧн наградитӧма 344 сюрс сайӧ мортӧс, II тшупӧда орденӧн — 1 миллион 28 сюрс гӧгӧр мортӧс.

Вермӧмлы 40 во тыригкежлӧ, СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн 1985 во рака тӧлысь 11-ӧд лунся индӧд серти, орденлысь юбилейнӧй вариант сетӧма: I тшупӧда орден — 2 миллион 54 сюрс гӧгӧр мортлы, II тшупӧда орден — 5 миллион 408 сюрс гӧгӧр мортлы^[1].

Орден статут

Айму вӧсна Ыджыд тышса орден сетісны Гӧрд Армияса, Военно-морскӧй флотса, НКВД вӧйскаса да партизанскӧй отрядъясса рядӧвӧйяслы да командиръяслы, кодъяс петкӧдлісны Сӧветскӧй Айму вӧсна тышъясын повтӧмлун, винёвлун да вын, а сідзжӧ военнослужащӧйяс, кодъяс асланыс вӧчӧмторъясӧн отсалісны Гӧрд Армиялӧн боевӧй операцияяслы. Орденсӧ сетлісны СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн индӧдӧн. Орденыслӧн вӧлі кык тшупӧд: I да II. Орденлӧн медвылыс тшупӧдӧн вӧлі I тшупӧда орден. Орденлысь тшупӧдсӧ урчитлісны СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн индӧдӧн.

Орденлӧн статутын медводдзаысь сӧветскӧй награднӧй система историяын лыддьӧдлісны конкретнӧй подвигъяс, кодъясысь мортӧс позис вӧзйыны награда вылӧ.

Орден серпасалӧм

Айму вӧсна Ыджыд тышса I тшупӧда орден (медводдза сикас)

Айму вӧсна Ыджыд тышса I тшупӧда орден (мӧд сикас)

Айму вӧсна Ыджыд тышса II тшупӧда орден (мӧд сикас)

Айму вӧсна Ыджыд тышса орден вӧлі мылькъя вит йыла кодзулӧн. Сійӧс вевттьӧма рубинӧвӧй гӧрд эмальӧн югӧръяс фон вылын, кодъяс разалӧны вит йыла полируйтӧм кодзув моз, кодлысь помъяссӧ пуктӧма гӧрд кодзув помъяс костӧ. Гӧрд кодзув шӧрас — рубинӧвӧй гӧрд гӧгрӧс пластинка вылын чарла да мӧлӧт серпас, сійӧс кытшалӧма еджыд эмаль вӧньӧн, кытчӧ гижӧма «ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ВОЙНА» да вӧнь улі юкӧнас звездочка. Кодзув югӧръяс фон вылын серпасалӧма кресталӧм винтовкалысь да шашкалысь помъяссӧ. Винтовкалӧн приклад веськыдвылын уліас, шашкалӧн эфесыс — шуйгавылын уліас.

Орден дорӧ лентаыс вӧлі шӧвк рӧма, бордо рӧма, кузьмӧс гӧрд визьяса: I тшупӧдалы — лента шӧрас ӧти визьӧн, 5 мм пасьтаӧн; II тшупӧдалы — доръясас 3 мм пасьта кык визьӧн. Ленталӧн пасьтаыс — 24 мм^[2].

Пасйӧдъяс

↑ Орден Отечественной войны (неопр.). Шыӧдчан кадпас: 15 косму тӧлысь 2008. Архивируйтӧма 4 сора тӧлысь 2017.
↑ Награды России (неопр.). Шыӧдчан кадпас: 31 тӧвшӧр тӧлысь 2018. Архивируйтӧма 1 урасьӧм тӧлысь 2018.

Литература

Указ Президиума Верховного Совета «Об учреждении Ордена Отечественной войны первой и второй степени» от 20 мая 1942 года // Ведомости Верховного Совета СССР. — 1942. — 28 ода-кора тӧлысь (№ 19 (178)). — С. 1.
Бурков В. Г. К истории ордена Отечественной войны // Вопросы истории и историографии Великой Отечественной войны (межвузовский сборник) / Ред. И. А. Росенко, Г. Л. Соболев. — Л.: Изд-во ЛГУ, 1989. — С. 142—150. — ISBN 5-288-00192-8
Дуров В. А. Русские и советские боевые награды. — М.: Внешторгиздат, 1990.
Дуров В. А. Награды Великой Отечественной. — М.: Русская книга, 1993. — ISBN 5-268-00409-3
Дуров В. А. Отечественные награды. 1918—1991. — М.: Просвещение, 2005. — ISBN 5-09-014190-8
Горбачёв А. Н. Многократные кавалеры орденов СССР. — М., 2006.
Горбачёв А. Н. 10000 генералов страны. — М., 2007.
Гребенникова Г. И., Каткова Р. С. Ордена и медали СССР. — М., 1982.
Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. — М.: Воениздат, 1983.
Сборник законодательных актов о государственных наградах СССР. — М., 1984.
Шишков С. С., Музалевский М. В. Ордена и медали СССР. — Владивосток: Ворон, 2000.
CD: Войны. Люди. Сражения. Серия: Великое наследие. Издатель: ИД «Равновесие».

Ыстӧгъяс

[1] Орден Отечественной войны (неопр.). Шыӧдчан кадпас: 15 косму тӧлысь 2008. Архивируйтӧма 4 сора тӧлысь 2017.

[2] Награды России (неопр.). Шыӧдчан кадпас: 31 тӧвшӧр тӧлысь 2018. Архивируйтӧма 1 урасьӧм тӧлысь 2018.

[1]

[2]