Нӧвикбӧж (Ускар каркытш)

Босьтӧма Рувикиысь
Нӧвикбӧж
Новикбож
Му:  Рочму
Статус:  грезд
республика:  Коми республика
каркытш:  Ускар каркытш
Инлыдпасъяс:  Координаты: пропущена долгота
Координаты: пропущена широта
Официал кыв  коми, роч
Олысьяс  434 морт (2010)
Час кытш:  UTC+3
Телефон код:  +7 821 44
Пошта индӧс:  169721
Автомобиль код:  11, 111


Нӧвикбӧж (рочӧн Новикбож) — Коми Республикаын Ускар каркытшӧ пырысь грезд.

Ним артмӧм

Грездлӧн нимыс йитчӧма Нӧвикді ді нимкӧд (Нӧвикбӧж — Нӧвикділӧн улыс юкӧн). Нимлӧн медводдза юкӧнас эм важ роч ним — Новик либӧ Новик прӧзвище (коми Нӧвик), сылӧн вежӧртасыс «выльӧн служитны босьтӧм зон»[1].

Фольклор

География

Сулалӧ Печора юлӧн веськыдладорын Нӧвик-Шар вис дорын, коді торйӧдӧ материкысь діӧн - Нӧвикді. Вислӧн кузьтаыс 22 км[2].
Нӧвикбӧжсянь Усвавомӧдз 6 км, Ускарӧдз 46 км.

История

Грездыс вӧлі артмӧма Праскан грездысь Степан Никифорович Дьячков гырысь пу пыжъясӧн кайисны Печора ю кузя да сувтісны Усвавом берег дорӧ. Олысьяс висьтавлісны, мый кывтыдланьынджык эм места, шусьӧ "Нӧвикӧн". Кӧр видзысьяс воисны сэтчӧ местаас, кӧні вӧлі пӧрӧдӧма керкаыс. Тадзи, легенда серти, медводдза олысьяс пуктісны подувсӧ Нӧвикбӧж грездлы. Водзынсӧ вӧлі пырӧ Усвавом сикт сӧветӧ.

Олысь лыд

Вояс да олысь лыд
1905 1926 1970 1979 1989 2002 2010
327 453 532 434

Медводдза овъяс

Степан Никифорович Дьячков чужлӧма Праскан грездын кӧр видзысьяслӧн семьяын. Ачыс нэм чӧжыс ветлӧдліс Ыджыд тундра пасьталаті. 1840 воын, сиктсӧ лӧсьӧдігӧн, сылы вӧлі 52 арӧс. Кувсис 1885 вося ода-кора 24 лунӧ, 97 арӧсӧн Нӧвикбӧж грездын.

Культура

Новикбӧж грездын выль зданьӧ Культура керкалысь восьтӧмаӧсь 1978 вося урасьӧм 23 лунӧ.

Культура керкаын уджалӧ некымын творческӧй котыр: "Бабушкин сундук" образцӧвӧй мода театр, "Околица" йӧктан котыр, "Шондібан" фольклор котыр да "Ляльки" театральнӧй студия. Культура керка водзмӧстчис нуӧдны коми йӧзкостса творчестволысь "Йӧлӧга" муниципальнӧй фестиваль, кытчӧ быд во пырӧдчӧны Ускар кыркытшысь ӧкмыс культура керкаысь творческӧй котыръяс.

  • 2015 воын культура керка лоис вермысьӧн Коми Республикаса культура, туризм да архив удж министерстволӧн "Медбур культура учрежденьӧ" бӧрйӧм серти конкурсын[3].
  • 2019 воын йирым тӧлысьын 18 лунӧ Культура керкаын восьсис йӧзкостса рузум акань музей[4].
  • 2022 воын вӧльгым тӧлысь 20 лунӧ, оленно-транспртнӧй батальонлы паметь лунӧ, восьсис музей-макет "Войвывса туй: Победа туй"[5].

Велӧдӧм

Архангельскӧй епархияса Печорскӧй уездса Нӧвикбӧж грездын школа котыртчан воӧн лыддьыссьӧ 1896 во. Нуӧдсисны крестьянскӧй керкаясын церковно-приходскӧй велӧдчӧм.

  • 1925-1926 воясӧ воссис начальнӧй школа, 1-4 классъяс.
  • 1928 во - 5 класс восьтӧм.
  • 1929 во - 6 класс восьтӧм.
  • 1930 воын вӧлі лэптӧма медводдза школьнӧй зданньӧ, кытчӧ меститӧмаӧсь 1-4 классъяс. Школаыс кутіс шусьыны "Нӧвикбӧжса неполнӧй средньӧй школаӧн". 5-7 классъясӧс вуджӧдісны Усвавомӧ, а 1932 вося тулысын 5-7 классаясӧс бӧр вуджӧдісны Нӧвикбӧж грездӧ.
  • 1954 воын школа меститчис бырӧдӧм Детскӧй дом зданиеын, и вӧлі сизим вося школаӧн.
  • 1962 воын школа вуджис кӧкъямыс вося велӧдӧм вылӧ, школалысь нимсӧ вежӧма "Новикбӧжса кӧкъямыс вося школаӧн". Школаса директорӧн 1956 восянь 1964 воӧдз вӧлі Дуркина (Коновалова) Роза Ивановна (история велӧдысь), сэсся Сватковский Владимир Иванович (роч кыв, литература велӧдысь).
  • 1986 вося кӧч тӧлысьын 5-8 классъясын велӧдчысьясӧс дзоньталӧмкӧд йитӧдын вуджӧдісны Усвавомса шӧр школаӧ, а 1987 воын Нӧвикбӧжса школа выль ног котыртӧмаӧсь да кольӧма сӧмын начальнӧй школа.
  • 1995 воын пӧдлалісны начальнӧй классъяслысь зданньӧсӧ, сы воын жӧ кӧч тӧлысьын начальнӧй школа меститчис культура керкаын.
  • 2013 воын воссис школа-садлӧн выль зданньӧ. 2019 восянь директорӧн лоӧ Людмила Сергеевна Палехова.[6]

Нималана йӧз


Пик Артеев чужис Ыджыд тундраын 1937 вося вӧльгым тӧлысь 27-ӧд лунӧ. Нимсӧ пуктісны нималана немеч-антифашист Вильгельм Пик серти. Тундраын Пик оліс сизим арӧсӧдз, внтліс кӧр дорын бать-мамыскӧд. Нӧвикбӧжса школаын велӧдчис 7 во, сэсся помаліс Усвавомса шӧр школа.

Школа бӧрын уджаліс вӧркутаса шахтаын. Служитіс армиаын (танк войскаясын ГДР-ын). Армиа бӧрын помаліс Наръян-Марса зооветеринарнӧй техникум, босьтчис веськӧдлыны кӧр видзысьяслӧн бригадаӧн Нӧвикбӧжын. Сёрӧнджык лоис «Усть-Усинский» совхозын кӧр видзысь юкӧнлӧн веськӧдлысьӧн.

Сійӧ пӧшти петавтӧг оліс тундран кӧр дорын, оліс чумын. Сьӧкыд удж вылӧ видзӧдтӧг удитіс гижны, радейтіс вӧравны да чери кыйны. Та кындзи, сылӧн вӧлі нӧшта ӧти гежӧд хобби — сьӧкыд атлетика. Гира лэпталӧмын Пик Артеев лои Коми АССР-са чемпионӧн.

Куліс 1987 воын.

Медводдза висьтъяссӧ Пик Артеев йӧзӧдіс «Усинская новь» газетын 1978 воын. Сылысь гижан сямсӧ казяліс журналист Рейнгольд Бихерт, коді вӧлі тайӧ газетса редакторнас. Та бӧрын авторӧс корисны Сыктывкарӧ том прозаикъяслӧн семинар вылӧ. Комиӧдӧдм гижӧдъяссӧ йӧзӧдлісны «Войвыв кодзув» журналын. Гижис и комиӧн, и рочӧн.

Медводдза небӧгыс петіс кулӧм бӧрас нин Р. Бихерт водзмӧстчӧмӧн, коді мӧвпаліс та йылысь Пик Артеевлӧн кулан восяньыс нин. «Была бы вторая жизнь..» небӧгӧ (2008) пыртӧма 21 йӧзӧдӧм да йӧзӧдтӧм висьт да очерк.

Пик Артеевӧс шуӧны медбур кӧр видзысьӧн гижысьяс пӧвстын да медбур гижысьӧн кӧр видзысьяс пӧвстын.


  • Сватковский Владимир Иванович (1928-2006) - нималана поэт.


Владимир Иванович чужис 1928 воын вӧльгым тӧлысьын 28 лунӧ Архангельскӧй обласьтын Котлас карын. 1963 воын помалiс Коми пединститут, распределитӧм кузя вӧлi веськӧдӧма Нӧвикбӧж грездӧ - велӧдысьӧн роч да литература кывлӧн. Ӧкмыс во уджалiс директорӧн Нӧвикбӧжса кӧкъямыс вося школаын. Став прӧст кадсӧ сиис сценалы да кывбуръяслы.

Кывбуръяс В.И. Сватковскийлöн пырисны «Тебе, мой город, посвящаю» небöгö, кодi петавлiс 20 аркежлö Усинск районлы.

2005 воын урасьöм тöлысьын петiс сборник "С любовью к людям". Кулiс 2005 воын.


  • Смирнова Лилия Петровна (1949) - нималана поэт.

Тӧдчана эмторъяс

  • 2012 воын ода-кра тöлысьын заводитiсны кыпöдны вичко.
  • 2015 воын лöддза-номъя тöлысьын Нöвикбöжын восьтiсны медводдза Коми республикаын памятник кöр видзысь тышкасьяслы[7].
  • 2017 воын косму тöлысьын восьтiсны Нöвикбöжса школа зданьö вылын казьтылан пöв Авганскöй вöйна участниклы Босманов Александр Алексеевичлы [8].

Ӧшмӧсъяс

  • Атлас Республики Коми. — Москва, 2000.
  • Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
  • История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
  • Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 19972000. — Т. 1—3.
  • Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
  • Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.
  • Екимова В.Н. Новикбож. Люди и факты. Летопись деревни в фотографиях, документах и воспоминаниях. — Киров: ООО "Лобань", 2020 г., илл.

Ыстӧдъяс


Ускар каркытшса оланiнъяс
Акись | Васькин | Возей | Денисов | Закарвань | Колва | Колвайыв | Кушшор | Лыжавом | Мичаёль | Нӧвикбӧж | Парма | Праскан | Приполярнӧй | Сем Ӧндрей | Сынянырд | Усвавом | Усвадор | Ускар | Шеллябӧж