Семуков (Емдін район)
| Семуков Семуково | |
| Му: | Рочму |
| Статус: | грезд |
| республика: | Коми республика |
| район: | Емдін район |
| Медводдза казьтыштӧм: | 1719 |
| Инлыдпасъяс: | 62°11′ с. ш. 50°08′ в. д.GЯO |
| Официал кывъяс | коми, роч |
| Олысьяс | 104 морт (2007) |
| Час кытш: | UTC+3 |
| Телефон код: | +7 821 34 |
| Пошта индӧс: | 169051 |
| Автомобиль код: | 11, 111 |
Семуков (рочӧн Семуково) — Емдін районса Кӧжмудор сикт овмӧдчӧминын коми грезд.
Ним артмӧм
Семуков грездлы нимсӧ пуктӧма медводдза олысьлӧн ним серти (Семук — лелькуйтан формаа Сёма нимысь) либӧ сылӧн ов серти (Семуков).
Водзджык нимыс грездыслӧн вӧлі Керӧс либӧ Керас. 1719 воӧ рочӧн гижӧма Керес, а 1873 воын - Семуков-Керасское, сэсся Семуково.
Фольклор
Семуковын Микӧла лун. Тайӧ лун кежлӧ быд керкаын мыськылӧмаӧсь джодж, дасьтылӧмаӧсь пызан, пӧжавлӧмаӧсь пирӧг, пулӧмаӧсь сур. Гаж вылӧ волывлӧмаӧсь мукӧд сикт-грездысь гӧститны. Асывнас сиктса йӧз вичкоӧ ветлӧмаӧсь, а та бӧрын гӧсьтъяскӧд ӧттшӧтш пызан сайӧ пуксьылӧмаӧсь.
Вежадыр, Ыджыд лун дырйи поп, дяк да вичкоса кык стӧрӧж сиктсӧ гӧгӧртлӧмаӧсь. Налӧн локтігкежлӧ быд керкаын пызандӧра вольсавлӧмаӧсь, сись ӧзтылӧмаӧсь, быдӧнлы на пиысь торъя гӧстинеч сетлӧмаӧсь — нянь, шаньга, сьӧм. Медводдза лунас найӧ Ипатьӧ ветлӧмаӧсь, мӧд луннас — Семуковӧ, а коймӧд луннас Кырсӧ. Быд керкаын поп лыддьывлӧма молитваяс да вежа ваӧн резлӧма.
Семуковын вӧлі крест праздник. Пасйылӧмаӧсь сійӧс Петыр лун бӧрын мунысь вежалунӧ (важ стиль серти лӧддза-номъя тӧлысь 12 лунӧ). Висьтавлӧны, мый ӧти кадӧ кӧинъяс да ошъяс ёна пакӧститчӧмаӧсь сиктын. Сы могысь, медым татшӧмторйыс эз нин вӧв некор, сиктсаяс молебен лыддьӧмаӧсь да кӧсйысьӧмаӧсь пуктыны куим шор дорӧ крест да быд во пасйыны тайӧ лунсӧ. Сідзи и шуӧмаӧсь праздниксӧ — «ӧбещаннӧй». Та бӧрын сиктсаяс быд во асывнас вичкоӧ молебен вылӧ ветлӧмаӧсь, а сэсся енъясӧн да попкӧд медводдза крест дорын молитва лыддьӧмаӧсь. Та бӧрын Олльӧ, мӧд крест дорӧ ветлӧмаӧсь, молитва лыддьӧм да крест вежӧдӧм бӧрын коймӧд крест дорӧ мунлӧмаӧсь. Бӧр локтігӧн поп да дяк быд гид дорӧ сувтлӧмаӧсь, молитва лыддьӧм, гид да скӧт вежӧдӧм бӧрын найӧ мунлӧмаӧсь водзӧ.
География
Семуков грезд сулалӧ Эжва юлӧн шуйгалапӧлын.
Семуковсянь веськӧдлан шӧрин Кӧжмудор сиктӧдз туй кузя 8 верст катыд.
Семуковсянь медматыс оланінъяс:
Ачыс Семуковыс нюжалӧ 2,5 верст кузьта автотуй ӧт-мӧдарті да тэчӧма куим юкӧнысь: Катыдпом, Шӧрсикт, Кывтыдпом.
Семуковгӧгӧрса рельеф: Чудгӧра, Чивъюрӧч.
Шоръяс да юяс: Воронашор, Джыбанашор, Ёвтывис, Карыбшор, Котшшор, Ласкошор, Миняшор, Мӧд Чивъю, Ниашор, Нюмлӧд, Первой Чивъю.
Нюръяс да тыяс: Ыджыднюр, Кырснюр, Ёвты, Вад, Материк (гӧп), Сопрон (нюр).
Вӧраинъяс: Дзоля вӧр, Ёвты яг, Мӧс куйлан яг, Оль, Пӧрӧдӧм, Пуштӧс, Таркама яг.
Муяс: Войӧсьвыв, Діюр (Дібӧж), Лютоев йӧр, Исаков йӧр, Кыр йыв йӧр, Кирпич сарай дор, Гача му, Мича лыа, Камсамас межа.
История
Важъя кадӧ
Семуков грезд артмӧма коркӧ 1710 во бӧрын. Ревизия гижӧдын сы йылысь медводдзаысь висьтавсьӧ 1719 воын. Сэки пӧ Керес грездын вӧлӧма 12 овмӧс. 1873 во кежлӧ Семуков-Керасскӧй грездыс быдмӧма нин 41 овмӧсӧдз, кӧні олӧма 254 морт.
вичкобердса школа.
ХХ нэм пансигӧн
рудзӧг, этшаджыкӧн — мӧс, ыж, кер кылӧдӧмын. Мукӧдыс весиг тасьті-пань, пызан-улӧс вӧчлӧмаӧсь.
1900 воын татчӧс крестьяна сьӧм вылӧ пӧдрадчик Андрей Камбалов стрӧитлӧма вичкосӧ кирпичысь. Стрӧйбаыс вӧлӧма куим судта. Коймӧд судтаас кӧлӧкӧльня лӧсьӧдӧмаӧсь. Бронза жынняныс вӧлі некымын пудъя, сылӧн шыыс зэв ылӧдз кылӧма.
XХ нэм заводитчигӧн грездын вӧлі 3 ва мельнича, 2 лавка, 3 кузнеча; йӧзыс буракодь олӧмаӧсь.
Сӧвет кад пуксигӧн
Н.П. Орловлӧн отрядыс пыралӧма и Семуковӧ.
1920-30 воясӧ
20-ӧд воясӧ грездъясын котыртлісны вый да йӧв вӧчан артельяс.
Семуков скит сӧветӧ пырисны татшӧм грездъяс: Ипать, Наум.
XX нэмса 30-ӧд воясӧ заводитчис коллективизация. Семуковын вӧлі котыртӧма «Ильич» да «12-й Октябрь» колхозъяс. Найӧс 1940 воӧ йитісны «Ильич» колхозӧ.
Коллективизациякӧд ӧттшӧтш йӧзсӧ кулачитісны, мырддьылісны налысь керкаяс, скӧт, став эмбурсӧ. 30-ӧд вояс шӧрын йӧзыс пӧшти нин ставныс пырисны колхозъясӧ. Олӧмыс бурлань кутіс мунны, колхозъяс сӧвмисны-ёнмисны, медводдза тракторъяс лоисны.
Ыджыд тыш кадӧ
1941 воын пансис Айму вӧсна Ыджыд тыш. Войналӧн медводдза лунсянь заводитчис мобилизация. Война дырйи фронт вылӧ муніс 152 морт, на лыдын и 13 нывбаба. Унджыкыс на пиысь пуктісны юрнысӧ чужан му дорйигӧн либӧ юӧртӧг вошисны. А тайӧ кадӧ сиктын став уджсӧ вӧчисны нывбабаяс, пӧрысь йӧз да челядь. Найӧ и тракторъяс вылын уджалісны, сплавын и вӧрын. Сиктса йӧз оборона фондӧ и сьӧм и сёян-юан сетлісны, ыстісны фронт вылӧ шоныд паськӧм. Война помассьӧмсӧ ставныс ӧтвылысь пасйисны, сьылісны-йӧктісны да такӧд ӧттшӧтш и шогсисны пӧгибнитӧмаяс вӧсна.
ХХ нэм мӧд джынйын
«Усть-Вымскӧй» совхозӧ, колхозникъяс лоисны совхозын уджалысьясӧн. Тайӧ кадсянь налы удждон кутісны мынтыны, а таӧдз йӧзыс трудодень вылӧ уджалісны.
«Коквицкӧй» совхоз да Семуков лоис I юкӧнлӧн шӧринӧн.
XX нэмса 60-80-ӧд воясӧ Семуковын вӧлі сиктсӧвет, совхоз юкӧнлӧн контора, скӧт видзан кык ферма, гараж, конюшня, доручасток, 2 лавка, пекарня, ичӧт школа, челядьӧс видзанін, ФАП, пошта. 80-ӧд вояс помын сиктын нуӧдісны асфальт туй.
Олысь лыд
Семуков грездын олӧны комияс.
| Вояс да олысь лыд | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1873 | 1918 | 1926 | 1970 | 1979 | 1989 | 2000 | 2007 |
| 254 | 578 | 477 | 287 | 238 | 176 | 104 | |
Медводдза овъяс
- Семуков, Оузов, Челпанов, Жданов, Рогов, Матвеев, Одинцов.
Овмӧс да быт
Ӧнія кадӧ сиктын уджалӧ лавка, доручасток. Пошта юкӧныс абу.
Грездсаяс вӧдитӧны видз-му, видзӧдны скӧт, ветлӧны вӧрӧ тшакла, вотӧсла.
Семуков пыр мунӧ туй Кӧжмудорсянь Айкатылаӧдз, но шӧрсиктӧдз позьӧ воӧдчыны сӧмын сэк, эм кӧ Эжва вомӧн паром (гожӧмын), либӧ зимник (тӧвнас). Автобусӧн кӧ Сыктывкарсянь мунны - Семуковыс медбӧръя сувтланін, водзӧ кывтыд автобус оз мун.
Культура да велӧдӧм
Грездын эм культура керка (клуб) да турист база, кытчӧ волӧ шойччыны районса челядь.
Школа ни дзоляясӧс видзанін Семуковын ӧні абу. Грездса челядь велӧдчӧны Кӧжмудор сиктса шӧр школаын.
Тӧдчана йӧз
- Матвеев Степан Васильевич — Семуковын ичӧт школаса велӧдысь, Коми АССР-са нимӧдана велӧдысь.
- Одинцов Александр Иванович (1918-1995) — военнӧй разведкаса генерал-полковник.
Видзӧдмӧн
- Микӧла вичко
- Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧмаяслы памятник
- генерал-полковник А. И. Одинцовлы мемориальнӧй плита
Ӧтуввез
Ӧшмӧсъяс
- Атлас Республики Коми. — Москва, 2000.
- Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
- История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
- Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
- Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
- Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.
| Кӧжмудор сиктувса оланінъяс | 
|
| |
|---|---|---|---|
|
|||