Сюрсво
Сюрсво (сідзжӧ милле́ниум) — кад мурталан единица, лӧсялӧ 1000 волы либӧ 10 нэмлы.
Сідзжӧ сюрсвоӧн нимтӧны кутшӧмкӧ тӧдчана лоӧмторсянь кадколаст, шуам, Роч му пыртӧмсянь сюрсво.
Григорий календарын
Григорий календарын I нэм миян эраын заводитчис 1 вося тӧвшӧр тӧлысь 1 лунӧ да помасис 100-ӧд вося ӧшым тӧлысь 31-ӧд лунӧ. II нэм заводитчис 101-ӧд воын, III нэм - 201-ӧд воын да с. в. Нэмлӧн бӧръя во заводитчӧ тайӧ нэмлӧн номерсянь (шуам, 2000 во - XX нэмлӧн бӧръя во). Та вӧсна, мыджсьыны кӧ Григорий календар серти арталӧм вылӧ, оз лоны инаӧн шуӧм, мый XXI нэм да 3-ӧд сюрсво заводитчисны 2000 вося тӧвшӧр тӧлысь 1 лунӧ; збыльвылас тайӧ лои 2001 вося тӧвшӧр тӧлысь 1 лунӧ. Таысь кындзи, тайӧ системаас абу «нулевӧй нэм»: миян эраӧдз I нэм бӧрын заводитчис миян эраса I нэм [1][2][3].
| 200 | 199 | ... | 102 | 101 | 100 | 99 | ... | 2 | 1 | 1 | 2 | ... | 99 | 100 | 101 | 102 | ... | 199 | 200 |
| м.э. II нэм | м.э. I нэм | I нэм | II нэм | ||||||||||||||||
| м.э. 1 сюрсво | 1 сюрсво | ||||||||||||||||||
Сюрсво пасйӧм серти вензьӧмъяс
Ставӧн примитӧм Григорий календар серти вӧлі индӧма заводитны лыддьӧмсӧ 1 лунсянь. Татшӧм ногӧн 1000 вося быд кадколаст помасьӧ куим ноля воӧн, шуам, медводдза сюрс воӧ пырӧ и 1000-ӧд во. Но эм кык видзӧдлас сы вылӧ, кутшӧм колӧ лоны сюрсовыс збыль олӧмын. Уна канму да страна юридическӧя примитісны ISO 8601 стандарт да вӧдитчӧны астрономическӧй календарӧн, кӧні вояссӧ лыддьӧны 0-сянь. Татшӧм ногӧн, тайӧ календарӧн вӧдитчигӧн сюрсвоыс заводитчӧ x000-ын да сылӧн помын лоӧ x999. Татшӧм ногӧн арталӧмӧн коймӧд сюрсвоыс заводитчис 1999 вося ӧшым тӧлысь 31-ӧд лун да 2000 вося тӧвшӧр тӧлысь 1 лун костын. Бӧръя воясӧ ёна вензисны 2000 воын сюрсво пасйӧм йылысь, кӧні вӧлі шуӧма, мый буретш тайӧ во заводитчӧмсӧ колӧ гӧгӧрвоны (да пасйыны) кыдзи выль сюрсво заводитчӧм. Историческӧя артмӧма сідз, мый водзті вӧлі дискуссия дасвояслӧн, нэм да сюрсвояслӧн су йылысь. Тайӧ юалӧмыс йитчӧма Сюрсво арталӧм могысь дорвыв номеръясӧн вӧдитчӧм серти конвенциякӧд (шуам, коймӧд сюрсво), лыда номерӧн вӧдитчӧмкӧд (шуам, «кык сюрс») ӧткодялӧмӧн, и сійӧ ӧти вежӧртаса, сы вӧсна мый сійӧ оз зависит сійӧ воысь, кысянь заводитӧны лыддьыны. Медводдза конвенцияыс лоӧ ӧтувъя англичан кывъя канмуяслы да странаяслы, а бӧръясӧ вӧлі примитӧма, шуам, Швецияын (швед tvåtusentalet).
Но ISO 8601 стандарт — Data elements and interchange formats — Information interchange — Representation of dates and times — индӧ кадпас да кад петкӧдлан форматъяс, а оз Григорий календарысь торъялысь вояс лыддян пӧрадок.
…The standard uses the Gregorian calendar, which serves as an international standard for civil use.
Сы серти Григорий календарын миян эраӧдз медводдза восӧ петкӧдлӧны 0000, а миян эраса медводдза восӧ - 0001.
…ISO 8601 prescribes, as a minimum, a four-digit year [YYYY] to avoid the year 2000 problem. It therefore represents years from 0000 to 9999, year 0000 being equal to 1 BC and all others AD.
Та вӧсна ISO 8601 стандарт вылӧ ыстысьӧм, мый миян эраса коймӧд сюрсво заводитчӧ 2000 вося тӧвшӧр тӧлысь 1 лунӧ, лоӧ ӧшыбкаӧн.
ISO 8601 стандарт серти Россия Федерацияын вӧдитчӧны ISO 8601-2001 СИБИД ГОСТ-ӧн, мый серти медводдза нэм да медводдза сюрсво заводитчӧны 0001 восянь:
2.30: нэм (Григорий календар серти) - лунпас во, кодлӧн лыдыс юксьӧ сё вылӧ, заводитчӧ 01 восянь. Быд нэмлӧн эм дорвыв номер - медводдза нэм заводитчӧ 0001 восянь.
2.35: лунпас сюрсво - 1000 лунпас воа кадколаст, заводитчӧ 01 восянь. Быд сюрсволӧн эм дорвыв номер - медводдза сюрсво (0001 восянь 1000 воӧдз бӧръясӧ пыртӧмӧн). Коймӧд сюрсво заводитчӧ 2001 восянь 3000 воӧдз бӧръясӧ пыртӧмӧн.
Ыстӧгъяс
- ↑ ГОСТ ИСО 8601-2001 Представление дат и времени.
- ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1990. — С. 198. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5.
- ↑ The 21st Century and the 3rd Millennium. When Did They Begin? (англ.). U.S. Naval Observatory. (13 йирым тӧлысь 2017). Шыӧдчан кадпас: 13 йирым тӧлысь 2017.