Ыджыд турунчӧж

Ыджыд турунчӧж (энь)

Aythya marila

Ыджыд турунчӧж (лэбач.

Турунчӧж котырса уткаяс пӧвстын туялысьяс торйӧдӧны 3 сикас тылабордаӧс: гӧрд юра турунчӧж (красноголовая чернеть), тугъя турунчӧж (хохлатая чернеть) да ыджыд турунчӧж (морская чернеть). Гӧрд юра турунчӧж — шоч лэбач, быдтысьӧмсӧ казявлӧмаӧсь сӧмын ӧтилаысь — Печора йылысь. Мукӧд сикасыслӧн лыдыс ёна унджык, да паныдасьлӧны найӧ частӧджыка — либӧ тундраын да вӧра тундраын (ыджыд турунчӧж), либӧ лунвылынджык — пармаса юяс да тыяс бердын (тугъя турунчӧж).

Ыджыд турунчӧж (ай)

Ыджда да рӧм

Ыджыд турунчӧж мукӧд утка серти медся гырысьӧсь. Айыслӧн сьӧктаыс овлывлӧ кило кыксё граммӧдз, а тушаыслӧн кузьтаыс — метр джын сайӧ. Сылӧн юрыс, сьыліыс, морӧсыс да мышкуыслӧн бӧрладорыс сьӧд рӧма, кынӧм улыс еджыд. Кокыс да паськыд нырыс рудов. Синмыс югыдкольквиж.

Паськалӧм

Олӧны-вылӧны ыджыд турунчӧжъяс оз сӧмын Европалӧн кӧдзыдінъясас, а тшӧтш и Войвыв Америкалӧн рытыв-вой юкӧнъясас. Комиӧ локтӧны ода-кора тӧлысьын. Гожъян местаяссӧ бӧрйӧны виска тыяса инысь.

Поздйысьӧм

Гоз пӧвъясныскӧд ӧтувтчӧны тӧвъянінъясас на. Быдтысигкежлас позсӧ лӧсьӧдӧны тыяс да юяс бердӧ, туруна да кустъяса местаясӧ. Овлывлӧ и васӧдінӧ дасьтӧны, сэки поз пыдӧсас кыза вольсалӧны кос эжӧр. Пӧжны пуктӧны гырысиник рудовтурунвиж 11 кольк. Пӧжсигас позъяс пукалӧ сӧмын энь уткаыс, матӧ тӧлысь чӧж.

Сёян

Пӧткӧдчӧны турунчӧжъяс кыдзи яя, сідзи и быдмӧг сёянӧн. Куталӧны васа лёльӧясӧс да небыд гагъясӧс, кокалӧны тшӧтш и ваын быдмысь турунъяс. Кынӧмпӧтсӧ перйӧны суналӧмӧн либӧ юрнысӧ туша джынйӧдзыс дзумгылӧмӧн.

Оласног

Чужанінсӧ эновтӧны тайӧ уткаясыс Войвыв саридз бердын. Кутшӧмкӧ юкӧн воӧдчывлӧ Шӧрмудор саридзӧдз.

Рӧдвуж кывйын

Ыджыд турунчӧж — войвывса лэбач. Та вӧсна миянысь лунвылынджык олысь перым кывъя войтыр сійӧс оз тӧдны да оз и нимтыны некыдзи. Турунчӧжъясыд олӧны, поздысьӧны да быдтысьӧны тшӧкыд туруна местаясын. Татшӧмторйыскӧд йитчӧма коми нимыслӧн воддза турун- юкӧныс. А -чӧж юкӧнсӧ кызвын коми йӧзыс оз нин гӧгӧрво, кӧть эськӧ коркӧ вӧлӧма асшӧр кывйӧн, да сійӧн вӧдитчывлӧмаӧсь мордвалӧн, ӧстякъяслӧн да вӧгулъяслӧн кывворын.

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Турунчӧж // Би кинь, 2014. — 3 №.