Каньяслӧн войтыркостса лун
| Каньяслӧн лун | |
|---|---|
 | |
| Вежӧртас | Каньяслысь тӧдчанлунсӧ прасйӧм, найӧс радейтӧм да пыдди пуктӧм |
| Пасйӧны | мир пасьтала |
| Кадпас |
 моз тӧлысь 8-ӧд лун  урасьӧм тӧлысь 17-ӧд лун урасьӧм тӧлысь 22-ӧд лун рака тӧлысь 1 лун йирым тӧлысь 29-ӧд лун вӧльгым тӧлысь 17-ӧд лун |
Каньлӧн лун (сідзжӧ Каньяслӧн лун) — каньяслы сиӧм абу официальнӧй гаж, пасйӧны быд во мир пасьтала.
Россияын тайӧ праздникыс чужис 2004 воын Москваса каньяслӧн музейын уджалысьяслӧн да «Кань да пон» журнал редакциялӧн водзмӧстчӧмӧн[1], кодъяс котыртісны тайӧ пемӧсыслы сиӧм медводдза мероприятие. Кад кольӧм бӧрын сійӧс пасйӧмыс лоис быдвося традицияӧн.
Каньяслысь войтыркостса лун пасйӧны моз тӧлысь 8 лунӧ. Россияын сійӧс пасйӧны рака тӧлысь 1 лунӧ[2].
Быд во тайӧ лунӧ нуӧдӧны каньяслысь выставкаяс, конкурсъяс да ордйысьӧмъяс, гӧститӧдӧны питомникъясӧс чӧскыдторъясӧн, чукӧртӧны горттӧм пемӧсъяслы отсӧг вылӧ сьӧм. Приютъяс да питомникъяс котыртӧны выставкаяс лоны вермана кӧзяевалы [3][4][5][6].
Гажлӧн традицияяс
Кань - мирын медся паськалӧм гортса пемӧсъясысь ӧти[7]. Каньяслысь войтыркостса лун пасйӧны моз тӧлысь 8 лунӧ. Сійӧс шуӧма ӧтувтны каньясӧс радейтысьясӧс да сетны унджык юӧр каньяслӧн уна сикас йылысь[8].
Каньяслысь ставмирса лун (World Cat Day) быд во пасйӧмлӧн традицияыс чужис 2002 воын Пемӧсъясӧс доръян войтыркостса фондлӧн (Animal Welfare) водзмӧстчӧм серти да паськаліс став мир пасьтаыс[3][4][5][9][10]. 2020 восянь мероприятиесӧ котыртӧ International Cat Care благотворительнӧй компания[8].
Россияын
Россияын сійӧс пасйӧны рака тӧлысь 1 лунӧ[2]. Россияын тайӧ праздникыс чужис 2004 воын Москваса каньяслӧн музейын уджалысьяслӧн да «Кань да пон» журнал редакциялӧн водзмӧстчӧм серти[1]. Регыд сійӧ лои быд вося традицияӧн да кыскис ас дінас уна йӧзӧс[3][4][5][9][6].
Гажыс отсалӧ кыскыны йӧзлысь вниманиесӧ горттӧм пемӧсъяслӧн мытшӧдъяс дінӧ[11]. Тайӧ лунӧ нуӧдӧны благотворительнӧй акцияяс, чукӧртӧны горттӧм пемӧсъяслы отсӧг вылӧ сьӧм, котыртӧны пӧрӧдаа каньяслысь выставкаяс да ордйысьӧмъяс, ветлӧны котокафеӧ, а сідзжӧ чӧсмӧдлӧны ассьыныс быдтасъяссӧ быдсикас чӧсмасянторйӧн да выль чачаясӧн. Кань видзанінъяс да питомникъяс сідзжӧ котыртлӧны выставкаяс, кӧні тӧдмӧдӧны волысьясӧс асланыс каньяскӧд, сетӧны налы позянлун аддзыны выль оланін[3].
Россияса разнӧй каръясын эмӧсь каньяслысь лунъяс пасйӧм кузя традицияяс.
Петыркарын каньяслӧн историяыс заводитчӧма ХVIII нэмын Елизавета Петровна императрица отсӧгӧн, коді корӧма канму служба вылӧ дворецӧ каньясӧс, медым найӧ видзисны сійӧс шыръясысь[4]. Императрица тшӧктӧм серти, Казаньса пӧрӧдаа комын медбур каньӧс вайӧдісны Зимний дворецӧ[5]. 2005 восянь Петыркарын олысьяс быд во рака тӧлысь помын нимӧдӧны каньясӧс Эрмитажын (водзынджык гажыс шусьыліс «Мартовскӧй каньлӧн лун Эрмитажын», ӧнія нимыс - «Эрмитажса каньлӧн лун») [12]. Таысь кындзи, карын эм нӧшта ӧти праздник, мый сиӧма карса каньяслы, сійӧс пасйӧны лӧддза-номъя тӧлысь 8-ӧд лунӧ, - Петыркарса каньяслӧн лун[13][14].
Калининградын кань лунсӧ нуӧдӧны кӧч тӧлысь 5-ӧд лунӧ[15].
Мукӧд странаын
Каньлысь гажсӧ пасйӧны уна странаын, быд странаын сійӧс нуӧдӧны торъя лунӧ. Польшаын — урасьӧм тӧлысь 17-ӧд лунӧ, Японияын — урасьӧм тӧлысь 22-ӧд лунӧ, США-ын — йирым тӧлысь 16-ӧд и 29-ӧд лунъясӧ, а Италияын — вӧльгым тӧлысь 17-ӧд лунӧ. Быд странаын эмӧсь сійӧс нуӧдан асланыс традицияяс да каньясӧс нимӧдан вариантъяс[3][4][5]. Восьтӧны каньяслы паркъяс, лавкаяс, гостиницаяс да кафеяс, котыртӧны тематическӧй выставкаяс, кӧні экспонатъясӧн лоӧны оз сӧмын картинаяс, но и уна пӧрӧдаа каньяс[16].
США-ын тайӧ гажыс лоис традицияӧн 2005 восянь. Йирым тӧлысь 16-ӧд пасйӧны горттӧм да вӧрса каньяслысь лун, а йирым тӧлысь 29-ӧд лунӧ - каньяслысь лун. Тайӧ гажъяссӧ нуӧдӧны пемӧсъясӧс чорыда видзӧмысь ӧлӧдан америкаса котыр отсӧгӧн[17].
Японияын каньяслысь лунсӧ кутісны пасйыны 1987 восянь. Каньяс вермисны служитны храмъясын да найӧс пыдди пуктісны прихожана. Найӧ вӧліны став корабльяс вылын, медым видзны кӧлуй да небӧгъяс шыръясысь да крысаясысь[18]. Лавкаясысь позьӧ аддзыны ӧти лэптӧм кока кань фигураяс, кодъясӧс шуӧны "манеки-нэко", чайтӧны, мый найӧ вайӧны буртор да озырлун[19][20].
Китайын каньясӧс бура да тӧждысяна видзӧмсӧ могмӧдӧны оланпас тшупӧдын. История сертиыс тайӧ пемӧсъяссӧ китаечьяс сёйлӧмаӧсь, но ӧнія обществоын каньясӧс видзӧ канму. Налы, кодъяс вӧчасны каньлы лёктор, вермасны сетны не сӧмын штрап, но и пуксьӧдны дзескыдінӧ кык вежон кежлӧ[3].
Италияын пасйӧны аслыспӧлӧс гаж - Сьӧд каньясӧс доръян лун, мый сідзжӧ шуӧны Сьӧд каньяслӧн лунӧн. Сійӧс 2007 воын лӧсьӧдіс пемӧсъясӧс да вӧр-ва видзӧм кузя Италияса ассоциация. Шӧр нэмъясӧ сьӧд каньясӧс лыддьылісны шудтӧмлунлӧн да лёк вынъясӧн символӧн, та вӧсна унаӧс на пиысь инквизиторъяс сотлісны бипуръяс вылын. Тайӧ гажсӧ котыртӧмӧн итальянечьяс кӧсйисны бӧр лӧсьӧдны сьӧд каньлысь бур репутациясӧ да донсӧ[3][4][21].
Статистика серти, сьӧд каньпиянӧс мукӧд дорысь шочджыка босьтӧны приютъясысь. Активистъяс оз сӧмын отсавны налы корсьны выль оланін, но и награждайтӧны йӧзӧс, кодъяс жалитӧны найӧс[3].
Оз быд странаын сьӧд каньясӧс лыддьыны лёк символӧн. Шотландияын, шуам, эскӧны, мый сьӧд кань вайӧ керкаӧ озырлун. Англияын чайтӧны, мый сьӧд каньлӧн кӧзяйкалӧн пыр лоасны поклонникъяс. Таысь кындзи, татшӧм рӧма каньясӧс пыдди пуктӧны морякъяс, сы вӧсна мый эскӧны сыӧ, мый плавайтігӧн сьӧд кань ваяс ёна отсалӧ[3].
Великобританияын ӧткымын кань уджалӧны канму служба вылын, видзӧны нянь складъяссӧ да сэтчӧс музейяссӧ грызунъясысь. Уна вося уджысь тайӧ пемӧсъяслы сетӧны йӧв да яй [3].
Каньяслы музейяс да паметникъяс
1993 воын Москваын художникъяслӧн да каньясӧс радейтысьяслӧн котыр, а сідзжӧ ӧнія кадся искусстволӧн «Интер» галереяын уджалысьяс котыртӧмаӧсь художественно-познавательнӧй музей - Москваса каньяслысь музей. 1996 восянь сійӧ пырӧдчӧ FIFe каньяслӧн мирӧвӧй шоуӧ, мый быд во нуӧдӧны Европаса ӧти странаын. Музейлысь коллекциясӧ петкӧдлісны мирса уна странаын, выставкаяс нуӧдлісны Тунисын, Бельгияын да мукӧдлаын. Музей пыр участвуйтӧ медся ыджыд мирӧвӧй петкӧдчӧмъясын - NATIONAL CAT SHOW каньяслӧн английскӧй национальнӧй шоуын (Лондон, «Олимпия»)[6].
Санкт-Петербургын позьӧ аддзыны блокаднӧй Ленинградса каньясӧс казьтылан скульптурнӧй композиция, кӧні шӧр геройнас лоӧ бронза кань, коді пукалӧ торшер улын улӧс вылын[22]. Тюменьын вӧлі лӧсьӧдӧма скульптурнӧй композиция дас кык каньысь[23]. Москваын эм паметник Булгаковлӧн мистическӧй персонажъясысь ӧтилы - Бегемот каньлы[24].
Видзӧдӧй тшӧтш
• Пемӧсъясӧс доръян лун
• Понъяслӧн войтыркостса лун
• Слӧнлӧн лун
• Пемӧсъясӧс доръян ставмирса лун
• Ставмирса гӧгӧртас лун
Пасйӧдъяс
- ↑ 1,0 1,1 История нашей жизни. Кот и пёс. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ 2,0 2,1 Бузальская Е. В. Специфика образной составляющей новых культурно-гуманитарных праздников России // Санкт-Петербургский государственный университет. — 2023.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 3,9 1 марта - День кошек в России: история, традиции праздника и интересные факты о котах - Российская газета, Российская газета (1 рака тӧлысь 2023). Дата обращения: 19 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Russian cat's day. russkiymir.ru (1 рака тӧлысь 2017). Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Ботякова О.А., Иванова С.И. Календарь народных праздников. День кошек. Российский этнографический музей. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Московский музей кошки. Moskow cat museum. Московский музей кошки. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ Megan Bryant. The Top Most Popular Pets: A Comprehensive Guide to Choosing the Perfect Companion (англ.). World Animal Foundation (6 йирым тӧлысь 2023). Дата обращения: 11 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ 8,0 8,1 Louise Whitbread. International Cat Day 2022: All the essentials you need for your feline friend. From food dispensers to lush bedding, make sure you're kitted out for your new pet. Independent.co.uk (8 моз тӧлысь 2022). Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ 9,0 9,1 1 марта — День кошек в России: история и традиции праздника, Известия (28 урасьӧм тӧлысь 2023). Дата обращения: 19 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ International Cat Day 2014: Cat Lovers Worldwide Celebrate Feline Obsession, International Business Times, IBT Media Inc. (9 моз тӧлысь 2014). Архивировано 3 лӧддза-номъя тӧлысь 2019 года. Дата обращения: 19 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Дорошок К.С. Магия кошек в рекламе // Саратовский источник. — 2019. — С. 86—89.
- ↑ Пушистые хранители Эрмитажа. Петербург центр. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Что за кошачий праздник отмечают 8 июня в Петербурге?, AiF. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- Мир 24 (8 лӧддза-номъя тӧлысь 2023). Дата обращения: 11 урасьӧм тӧлысь 2024.
- ↑ «День кота» в Калининграде. Калининград (31 моз тӧлысь 2009). Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Софья Котова. Как в разных странах отмечают День кошек. Вечерний Барнаул (8 моз тӧлысь 2022). Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ NationalCatDay.com. Дата обращения: 19 тӧвшӧр тӧлысь 2024. Архивировано 3 лӧддза-номъя тӧлысь 2019 года.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ День Кошки. naminteresno.com (5 тӧвшӧр тӧлысь 2023). Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Саркис Айвазян. Уголок восточного уюта: умелица из Краснодара создаёт рукотворные фигурки Манэки-нэко. Краснодарские известия. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ 22 февраля. Дата обращения: 19 тӧвшӧр тӧлысь 2024. Архивировано 6 тӧвшӧр тӧлысь 2015 года.
- ↑ Ли О.А. Книжная выставка-просмотр «Такие разные кошки», посвящённая Всемирному дню кошек. Дальневосточная государственная научная библиотека. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Екатерина Волгарева. Памятник блокадной кошке открыли в Петербурге. Объект был установлен в память о кошках, спасших жителей блокадного Ленинграда от крыс. Санкт-Петербургские ведомости (11 ода-кора тӧлысь 2018). Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Откуда взялась аллея кошек в Тюмени - Российская газета, Российская газета (20 лӧддза-номъя тӧлысь 2018). Дата обращения: 22 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
- ↑ Скульптуры Коровьева и Бегемота в одном из дворов в Москве. Михаил Булгаков. Жизнь и творчество. Дата обращения: 21 тӧвшӧр тӧлысь 2024.
Литература
• Журавлёва Т. В. Некоторые аспекты социального поведения и типологических особенностей ВНД у домашних кошек // Актуальные проблемы медицины и биологии. — Томск, 2004. — № 1–3.