Россия лун
| Россия лун | |
|---|---|
 | |
| Сикас | Нация лун |
| Официальнӧя | Россия лун |
| Мӧд ногӧн | 2002 вося урасьӧм тӧлысь 1 лунӧдз — «Россия Федерациялӧн канму суверенитет йылысь Декларация примитан лун» |
| Вежӧртас | 1990 вося лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ вӧлі примитӧма РСФСР-лӧн канму суверенитет йылысь Декларация |
| Вынсьӧдӧма |
1992 вося лӧддза-номъя тӧлысь 11-ӧд лунӧ Россия Федерацияса Медвылыс Сӧветлӧн 2981-I №-а «О праздничном дне 12 июня» шуӧмӧн |
| Пасйӧны |
 Россия |
| Кадпас | лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лун |
| Празднуйтӧм | концертъяс, патриотическӧй акцияяс, фейерверкъяс |
| Традицияяс | Кремльын Госпремияяс да наградаяс сетӧм |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Россия лун (воддза нимыс — Асшӧрлун лун, Канму суверенитет йылысь Декларация примитан лун) — Россия Федерациялӧн канму гаж, пасйӧны быд во лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ. Артмӧдӧма 1992 вося лӧддза-номъя тӧлысь 11-ӧд лунӧ РСФСР-лӧн канму суверенитет йылысь Декларация примитӧм кузя Россия Федерацияса Верховнӧй Сӧветлӧн шуӧмӧн[1][2].
Тайӧ лунӧ Кремльын нуӧдӧны кыпыд приём, Россия Федерацияса президент сетӧ канму премияяс да наградаяс. Страна пасьтала мунӧны гажӧдчан концертъяс, спортивнӧй да патриотическӧй акцияяс.
Лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лун — шойччан лун. Усяс кӧ субӧтаӧ либӧ вежалунӧ, шойччан луныс вуджӧ мӧд уджалан лунӧ.
Нимлӧн история
1990 вося лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ РСФСР-са народнӧй депутатъяслӧн I съезд вылын вӧлі примитӧма РСФСР-лӧн канму суверенитет йылысь Декларация, мый пуктіс подув водзӧ вылӧ реформаяслы да лоис СССР-лы киссьӧмлы подулӧн[3]. Декларациясӧ вӧлі йӧзӧдӧма кадколастӧ, мый пырис историяӧ «суверенитетъяслӧн парад» ним улын, кор республикаяс ӧти бӧрся мӧд петалісны Союзысь. Тайӧ лоӧмторъяссӧ тӧд вылӧ босьтӧмӧн президент Борис Ельцин и бӧрйис гажлы медводдза нимсӧ — Асшӧрлун лун[4]. 1993 вося лӧддза-номъя тӧлысьын Россияса граждана дорӧ шыӧдчигӧн канмуса Юралысь пасйис:
Россия вочаалӧ ассьыс канму гаж — Асшӧрлун лун. Тайӧ гажыс том на, сійӧ пырис миян олӧмӧ куим во сайын, Россиялӧн канму суверенитет йылысь Декларация примитӧм бӧрын[5].
1994 воын Борис Ельцин аслас индӧдӧн шуис лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лун РСФСР-лӧн канму суверенитет йылысь Декларация примитан лунӧн. Россия лун ним пуктісны сӧмын 2002 воын[6].
Гӧгӧрвоӧм да контекст
Тайӧ лунлысь вежӧртассӧ вежлалісны историческӧй контекст серти. Медводзсӧ лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лун крепыда йитчис суверенитет йылысь Декларациякӧд, мый вынсьӧдіс РСФСР-лысь «СССР-ысь свободнӧя петӧм вылӧ инӧд», сыкӧд йитӧдын кадпасыс ёнджыкасӧ символизируйтіс историческӧй йитӧдъяс орӧдӧм, страна сӧвмӧмын дзонь кадколастысь ӧткажитчӧм[7]. 1991 вося лоӧмторъяссӧ «XX нэмся медыджыд геополитическӧй катастрофаӧн» гӧгӧрвоӧм вежсьӧмкӧд тшӧтш вежсис и гажлӧн тӧдчанлуныс. Сылӧн шӧр мӧвпыс лои эз нин кольӧм кадысь ӧткажитчӧм, а, мӧдарӧ, воӧм мытшӧдъяс разьӧм да водзӧ вылӧ олӧм тэчны зільӧм[8]. Кыдзи тӧдчӧдіс 2001 вося лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ Россия лунлы сиӧм кыпыд приём вылын аслас сёрниын Владимир Путин:
Ставыс, мый вӧлі тайӧ вояс чӧж, миян став опытыс — и вермӧмъяс, и шыбӧльяс — висьталӧ ӧтитор йылысь. Быд реформалӧн эм тӧлк сӧмын сэк, кор сійӧ вӧчӧ бур йӧзлы. Реформаясыс кӧ оз вайны гражданалы пӧльза — найӧ киссьӧны. Тайӧ и лоӧ Россияса демократиялӧн медшӧр урокӧн. Сы йылысь миянлы быть колӧ сёрнитны и талун, Россия лунӧ[9].
Россия Федерация гӧгӧр геополитическӧй обстановкалӧн ёсьмӧмкӧд йитӧдын, страналы паныд первой санкционнӧй, а бӧрынджык и гибриднӧй война панӧмкӧд йитӧдын, дзикӧдз артмис Россия лунлӧн семантикаыс кыдзи суверенитет бӧр лӧсьӧдӧм, экономическӧй вын кыпӧдӧм да канмулысь дорйысян позянлун ёнмӧдӧм символизируйтысь кадпас. Тайӧ тыдалӧ и социологическӧй юасьӧмъяс серти: 2022 воын ВЦИОМ-ӧн нуӧдӧм юасьӧм петкӧдліс, мый 58 % респондентыс жалитӧны СССР-лӧн киссьӧм йылысь[10].
Символъяс да традицияяс
Россия лунӧ Кремльын кыпыда сетӧны наука да технология, культура да искусство юкӧнын Россия Федерацияса канму премияяс, а сідзжӧ «Россия Федерацияса уджвывса герой» медальяс.
Гажлӧн символӧн лоӧ Россияса триколор, гажӧдчан медшӧр площадкаыс — Гӧрд изэрд. Страна пасьтала уличаяс мичмӧдӧны флагъясӧн да плакатъясӧн. Мунӧны фестивальяс, концертъяс, выставкаяс, спортивнӧй мероприятиеяс да патриотическӧй акцияяс. Сідз, 2023 воын Волгоградса культура да шойччан шӧр паркын вӧлі паськӧдӧма Россиялысь 100 метра кузьта да 4 метра пасьта дӧрапас. Медым нуны сійӧс кар кузя, ковмис 80 морт[11]. 2024 воын Краснодар крайса Сукко посёлокын Россиялӧн лункӧд йитӧдын паськӧдісны Россиялысь дӧрапас, сылӧн ыдждаыс вӧлі 4 сюрс метрысь унджык. Зэв ыджыд полотно Сьӧд саридз дорын кутісны 1221 морт. Россияса рекордъяслӧн небӧгысь экспертъяс пасйисны тайӧторсӧ[12].
Лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ ворсӧны зэв уна кӧлысь. Москваын тайӧ лунӧ содтӧны гӧтрасьӧм пасйӧм вылӧ местаяс: ювывса трамвайяс вылын Москва ю кузя мини-круизъяс дырйи, метрополитен станцияясын, карса историческӧй особнякъясын да усадьбаясын. Россия лунӧ медся уна гӧтрасьӧм вӧлі 2010 воын Москваын — 250-ысь унджык[13]. 2022 воын куим гозъя гӧтрасисны «Маяковскӧй» метро станцияын. Церемонияыс муніс кык чассянь нёль час войӧдз, платформасӧ мичмӧдісны кӧлысясян аркаӧн, фотосессия вылӧ мупытшкӧсса управление сетіс кык состав — «Москва-2020» да «Номернӧй»[14]. А 2024 воын Россия лунӧ Москваын гӧтрасисны 165 пара[15].
«Маяковская» метро станцияын гӧтрасьӧм, 2022.06.12
Петыркарса флайбордистъяс кыпӧдчисны 12 метра вылӧ дӧрапас лэптӧм могысь
Праздничнӧй салют Улыс Новгородса кремль вылын.
Улыс Новгород, 2015.06.12
Пасйӧдъяс
- ↑ История празднования Дня России - ТАСС, TACC. Шыӧдчан кадпас: 27 косму тӧлысь 2024.
- ↑ Указ Президента РФ О государственном празднике Российской Федерации. https://docs.cntd.ru (2 лӧддза-номъя тӧлысь 1994). Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2024.
- ↑ День России 12 июня: как отмечают, история праздника, РБК Life. Шыӧдчан кадпас: 27 косму тӧлысь 2024.
- ↑ День принятия Декларации о государственном суверенитете России - День России.
- ↑ Обращение Президента Российской Федерации Б.Н.Ельцина к гражданам Российской Федерации накануне праздника - Дня независимости России. https://yeltsin.ru. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2024.
- ↑ День России в 2024 году: история и традиции праздника. РИА Новости (2 ода-кора тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 24 ода-кора тӧлысь 2024.
- ↑ Декларация о государственном суверенитете Российской Советской Федеративной Социалистической Республики. https://docs.cntd.ru. Шыӧдчан кадпас: 30 косму тӧлысь 2024.
- ↑ Путин разъяснил свои слова о "геополитической катастрофе" в контексте распада СССР - ТАСС, TACC. Шыӧдчан кадпас: 30 косму тӧлысь 2024.
- ↑ Выступление на торжественном приеме по случаю Дня принятия Декларации о государственном суверенитете России. http://www.kremlin.ru (12 лӧддза-номъя тӧлысь 2001). Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2024.
- ↑ Ровно тридцать лет и три года, Коммерсантъ (11 лӧддза-номъя тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2024.
- ↑ Татьяна Крючкова. В ЦПКиО в Волгограде развернули стометровый флаг России. https://vpravda.ru (12 лӧддза-номъя тӧлысь 2023). Шыӧдчан кадпас: 29 косму тӧлысь 2024.
- ↑ На Кубани в День России развернули самый большой триколор страны, TACC. Шыӧдчан кадпас: 4 лӧддза-номъя тӧлысь 2025.
- ↑ В День России в столице поженились около 100 пар. https://www.mos.ru (13 лӧддза-номъя тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 29 косму тӧлысь 2024.
- ↑ Анастасия Ракова: В День России три пары молодоженов поженились на станции "Маяковская" - Российская газета, Российская газета (12 лӧддза-номъя тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 29 косму тӧлысь 2024.
- ↑ 165 пар поженились в Москве в День России // Новости НТВ, НТВ. Шыӧдчан кадпас: 4 лӧддза-номъя тӧлысь 2025.