Субӧта

Видлалӧм гижӧд

Сатурнлӧн римскӧй статуя, ен, кодлы сиӧма субӧта нимтан традицияыс мирса ӧткымын кывйын

Субӧта (сідзжӧ пывсянлун) — вежонын пекнича да вежалун костса лун.

Этимология

Коми кывйын тайӧ вежон лунсӧ шуӧны кык ног: субӧта да пывсянлун. Субӧта кывйыс воӧм роч кыв пыр латин кывйысь. Коми сёрнисикасъясын паныдасьлӧны татшӧм вариантъяс: субот, субӧт.
А пывсянлун йӧзкостса нимыс йитчӧма комияслӧн оласног традицияясӧн: пывсян босьтӧ ыджыд пай комияслӧн олӧмын, а стӧч тайӧ вежон лунӧ быть колӧ пывсьыны уджалан вежон бӧрын (мукӧд лунӧ позьӧ жӧ, но тайӧ луннас быть колӧ). Татшӧм жӧ вежӧртаса Lördag скандинав кыв («пывсян лун»).

Еврей кыв шабба́т (иврит שַׁבָּת шаба́т) традиционнӧя (Иосиф Флавий кадсянь)) йитчӧма швт (שבת) кыввужкӧд, мый вежӧртӧ "шойччыны, дугдыны, кутчысьны". Библия серти, Енмыс вӧчис муюгыдсӧ квайт лунӧн, а сизимӧд лунӧ «дугӧдіс» ассьыс став уджъяссӧ, та дырйи «лун» кывсӧ позьо гӧгӧрвоны кыдз веськыда, сідз и условнӧя: «сюрс во кыдз ӧти лун» и с.в. Иудаизмын субӧта - тайӧ вежонлӧн медбӧръя, сизимӧд лун, кор Тор да Танах тшӧктӧны кутчысьны уджысь да кӧсйӧмъясысь да нуӧдны «вежа собрание».

Ӧнія наука видзӧдлас серти, субӧта нимсӧ «дугӧдны» кадакывкӧд йитӧмыс лоӧ йӧзкостса этимологияӧн. Ӧнія кадӧ чайтӧны, мый субӧта нимсӧ еврейяс босьтӧмаӧсь вавилонскӧй плен дырйи аккад sebūtu «тӧлысь дырся тӧлысь сизимӧд лун» да šapattu, šabattu «тӧлысь дырся тӧлысь дас витӧд лун, тыр тӧлысь» кывъясысь, тайӧ кывъяссӧ контаминацияӧн.

Субӧталӧн еврей нимыс латин либӧ грек кывъяс пыр христианствокӧд тшӧтш паськаліс Римскӧй империяын да став Европа пасьта. Роч да мукӧд славян кывйӧ воӧма греч σάμβατον да латин sabbatum кывйысь: чех кыв, словак кыв, поляк кыв, словен кыв — sobota (латин кывйысь); беларус кыв, серб кыв, украина кыв — субота (грек кывйысь).

Татшӧм жӧ традицияыс и романскӧй кывъясын: итальян — sabato, француз — samedi, испан да португал — sábado, румын — sâmbătă. Тадзи жӧ артмӧма армян — (շաբաթ — šapʰatʿ), грузин (შაბათი — шабати), маддяр (szombat), башкир (шәмбе), таджик (шанбе), тотар (шимбә), казах (сенбі), авар (щамат) да чуваш (Шăматкун — «шăмат лун») кывъясын.

Римскӧй империяын тайӧ лунсӧ вӧлі сиӧма Сатурнлы, тасянь мунӧ тайӧ луныслӧн нимыс ӧткымын европейскӧй кывъясын. Европаын сизим луна вежон лунъяс сизим классическӧй планетакӧд ӧтувтчӧмыс, гашкӧ, заводитчӧ эллинистическӧй кадсянь . Римскӧй империяын I да III нэмъяс костын тайӧ традицияыс вужъясис, вочасӧн кӧкъямыс луна римскӧй вежонсӧ вежисны сизим луна асыввывса вежонӧн. Вежон лунъяслӧн лӧсялана енкӧд ассоциацияыс, сідзкӧ, абу веськыд, лунъяссӧ шуӧмаӧсь енъяслӧн нима планетаяс серти.

Татшӧм ногӧн, субӧталы латинскӧй нимнас вӧлі dies Saturni («Сатурн лун»), мый пырис важ англи кывйӧ кыдзи Saeternesdaeg (ӧнія англи кыв вылын - Saturday). Вестфалияса, Улыс Саксонияса германскӧй сёрнисикасъясын да асыввыв фриз кывйын, мыйяс вылӧ ёна тӧдчис латин кыв, субӧта шусьӧ Satertag, сійӧ лоӧ рӧдвуж кывйӧн нидерланд Zaterdag кывлы.

Скандинав странаясын субӧтасӧ шуӧны lørdag, lørdag, либӧ laurdag, нимыс артмӧма важ скандинав laugr / laug кывйысь - «купайтчӧм», та вӧсна Lördag - кык кыввужъя кыв, вежӧртасыс лоӧ «пывсян лун». Тайӧ нимыс артмӧма вӧскресенньӧ водзвылын мыссьыны велалӧм вӧсна, мый христианство примитӧм бӧрын кутіс лыддьыссьыны гажӧн.

Субӧтасӧ официальнӧя нимтӧны Samstag став немеч кывъя странаын: сӧмын тайӧ вариантнас вӧдитчӧны Австрияын, Лихтенштейнын, Швейцарияса немеч кывъя юкӧнын, лунвыв да рытыввыв Германияын. Кывйыс артмӧма важ немеч sambaztac кывйысь, а сійӧ ас кадӧ артмӧма грек Σάββατο, мый тшӧтш лоӧма еврей שבת (шаббат) кывйысь. Германияын эи и мӧд ним тайӧ вежон луныслы — Sonnabend, сійӧ артмӧма важ вылыс немеч unnunaband кывйысь, и топыда йитчӧма важ англи sunnanæfen кывкӧд. Тайӧ кывйыслӧн веськыд вежӧртасыс «Шонді лун водзвыв (ӧнія англи sunday)», мод ногӧн, «Вӧскресенньӧ водзвывса лун». Sonnabend нимнас водитчӧны войвыв да асыввыв Германияын, и волі официальнӧй нимӧн ГДР-ын.

Рытыввыв фриз кывйын субӧталӧн тшӧтш эм кык ним: saterdei (Сатурн лун) — «вӧрса фриз кыв» да sneon — «му фриз кыв», мӧд вариантыс артмӧма snjoen кывйысь: sunne — «шондӧ» да joen — «водзвыв».

Кельт кывъясын субӧта лунсӧ сиӧма Сатурнлы: ирландса — Satharn либӧ dia Sathuirn, шотландса кыв — Disathairne, уэльс кыв — dydd Sadwrn, брет кыв — Sadorn либӧ disadorn.

корея кывйын суботасӧ нимтӧны 토요일 (то-йо-ил — «му лун») либӧ, китай иероглиф йитӧмӧн 土 — «му», но позьӧ йитны и 토성 (To-Sung 土星) иероглифъяскӧд, вежӧртасныс «Сатурн».

«Субӧта» япон кывсянь веськыда вуджӧдӧмӧн — «му лун».

Индияын субӧтаыс Шанивар, Шани ним серти, тайӧ ведийскӧй ен, и сылӧн планетаыс Сатурн. Таиландын субӧтасӧ нимтӧны сани и бара жӧ йитчӧма Сатурн планетакӧд.

Ӧнія маори кывйын суботаыслӧн нимыс «Рахорои», веськыда кӧ вуджӧдны «мыськасян лун» - английскӧй колонизация кадся кольӧмтор, кор выльӧн локтӧм христиана-маорияс субӧтаӧ торйӧдлісны кад, медым мыськавны ассьыныс паськӧмсӧ вӧскресенньӧӧ вичкоӧ ветлӧм могысь. Субӧта нимтӧм вылӧ маорияслӧн эм мӧд ӧтувъя альтернативнӧй ним - «Хаттареи».

Лунпасын ин

Иудаизмысь босьтӧм традиция серти субӧта - вежонлӧн медбӧръя лун. Тайӧ сёрнитчӧмыс кольӧ стандартӧн США-ын да Израильын, но ӧнія Европаын уна йӧз лыддьӧны субӧтасӧ вежонлӧн квайтӧд (водзвывса) лунӧн, а вӧскресенньӧӧс - медбӧръяӧн. Ӧнія европейскӧй гӧгӧрвоӧмсӧ вынсьӧдӧма ISO 8601 войтыркостса стандартын. Абу вичкоса традиция серти, субӧта славяналӧн сідзжӧ шусьыліс шестокӧн (квайтӧд лунӧн) .

Крепыд христианскӧй традицияа странаясын субӧтаыс лоӧ вежонлын сизимӧд лунӧн. Тайӧ йитчӧ сёр античнӧй традициякӧд, кӧні вежон лунъяссӧ йитлісны сизим классическӧй планетакӧд (Шондікӧд, Тӧлыськӧд, Марскӧд, Меркурийкӧд, Юпитеркӧд, Венеракӧд, Сатурнкӧд), и вежонлӧн медводдза луныс вӧлі сиӧма Шонділы кыдзи медся тӧдчана югдӧдысьлы, мукӧд лунъясыс вӧлі сиӧма планетаяслы налӧн ыджда чинӧм серти, важъя йӧзлӧн видзӧдлас серти. Сідз, грек кывйын пекничаыс буквальнӧ лоӧ "лӧсьӧдчан" лунӧн, субӧтаӧс кыдзи гаж - вежонлӧн медбӧръя сизимӧд лун, Евангелие да Дидахе серти.

Англи кывъя квакеръяс традиционнӧя шуӧны субӧтасӧ "Сизимӧд лунӧн", Saturday языческӧй нимсьыс ӧтдортчӧмӧн.

Непалын субӧта - вежонлӧн медбӧръя лун да дзик ӧти официальнӧй быд вежонся шойччан лун.

Унджык арабскӧй ислам странаын субӧта, Sabt, лыддьыссьӧ вежонлӧн медводдза лунӧн.