Тӧдӧмлунъяс лун
| Тӧдӧмлунъяс лун | |
|---|---|
 | |
| Кадпас | кӧч тӧлысь 1 лун |
| Традицияяс |
велӧдчан паськӧм дзоридз букетъяс |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Тӧдӧмлунъяс лун (кӧч тӧлысь 1 лун, Медводдза триньӧб) — канму гаж, СССР-ын пасйӧны 1984-ӧд восянь, вӧлі пыртӧма СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн 1984-ӧд во лӧддза-номъя тӧлысь 15-ӧд лунся 373-11 №-а «Кӧч тӧлысь 1 лун став йӧзлӧн гажӧн - Тӧдӧмлун лунӧн йӧзӧдӧм йылысь» Индӧдӧн[1].
Лоӧ официал лунӧн ӧткымын Сӧветкадбӧрся канмуясын: Россияын, Украинаын[2] и Беларусьын[3].
Тайӧ уджалан лун. Кӧч тӧлысь 1 лун лоӧ кӧ вежалунӧн, школаын линейкаяс нуӧдӧны кӧч тӧлысь 2-ӧд лунӧ — татшӧмыс овлӧ сэк, кор абу кассяна во заводитчӧ воторникӧ да кор кассяна во заводитчӧ выльлунӧ.
Кӧч тӧлысь 1 лунӧ Россияса кызвын велӧдчысьяслӧн, студентъяслӧн, велӧдысьяслӧн заводитчӧ выль велӧдчан во.
Традиция серти тайӧ лунӧ школаясын мунӧны кыпыд линейкаяс, класснӧй часъяс, тӧдӧмлунъяс, мир, безопасносьт, повтӧмлун да с.в. урокъяс.
История
Россияса историяын эз став велӧдчаніныс заводитлыны велӧдчан восӧ кӧч тӧлысь 1 лунӧ. Сідз, Пётр I дырйи ӧткымын школаясын велӧдчӧмыс заводитчыліс моз тӧлысь помын, кӧч тӧлысь шӧрын либӧ йирым тӧлысьын, сиктса грамота школаяс заводитлісны уджавны ӧшым тӧлысь 1 лунсянь [4], кыдзи пасйӧ В. И. Даль «О поверьях, суевериях и предрассудках русского народа» гижӧдлӧн «Приметы» главаын, тайӧ лунӧ Малороссияын сетлісны челядьӧс школаӧ, чайтӧмӧн, мый «найӧ сэки унджык вежӧр босьтасны» [5].
Весиг СССР-ын 1930-ӧд вояс шӧрӧдз эз вӧв велӧдчан во заводитчан стӧч кадпас. СССР-са Народнӧй Комиссаръяс Сӧветлӧн 1930-ӧд вося моз тӧлысь 14-ӧд лунся постановлениеын вӧлі сӧмын пасйӧма, мый «8-10 арӧса став челядьӧс колӧ примитны школаӧ арнас»[4].
Медводдза мирӧвӧй война заводитчӧм бӧрын том социалистъяс водзмӧстчисны быд во нуӧдны том йӧзлысь войтыркостса лун, медым быд странаын нуӧдны вӧйналы паныд акцияяс да школаясын мир урокъяс. Тайӧ лун нуӧдан кадпасӧн, Том йӧзлӧн коминтернлӧн вӧзйӧм серти, 1932-ӧд восянь лоӧ кӧч тӧлысь 1 лун. А 1935-ӧд вося кӧч тӧлысь 3-ӧд лунӧ нин Совнаркомлӧн да ВКП(б) ЦК-лӧн постановлениеӧн вӧлі пыртӧма СССР-са став школаясын велӧдчан во ӧткодя заводитӧм —кӧч тӧлысь 1 лунсянь, а велӧдчан во помасьӧмсӧ торйӧдӧма: медводдза куим классын - лӧддза-номъя тӧлысь 1 лунӧ, 4-7 классъясын - лӧддза-номъя тӧлысь 10-ӧд лунӧ да 8-10 классъясын - лӧддза-номъя тӧлысь 20-ӧд лунӧ[6][4]. 1939-ӧд воын кӧч тӧлысь 1 лунӧ панисис Мӧд мирӧвӧй вӧйна, и тайӧ кадпасыслӧн антивоеннӧй тӧдчанлуныс содіс.
Официальнӧя «Тӧдӧмлунъяслӧн лун» вӧлі лӧсьӧдӧма СССР-са Медвылыс Сӧвет Президиумлӧн 1984-ӧд во лӧддза-номъя тӧлысь 15-ӧд лунся 373-11 №-а «Кӧч тӧлысь 1 лун став йӧзлӧн гажӧн - Тӧдӧмлун лунӧн йӧзӧдӧм йылысь» Индӧдӧн, сійӧс содтіс СССР-са Верховнӧй Сӧвет Президиумлӧн 1980-ӧд во йирым тӧлысь 1 лунся 3018-Х №-а «Праздникъяс да казьтылан лунъяс йылысь» Индӧдӧ выль гаж[1].
Традицияяс
Кӧч тӧлысь 1 лунӧ велӧдчысьяс да налӧн бать-мам козьнлаӧны велӧдысьяслы дзоридзьяс, чолӧмалӧны выль велӧдчан во заводитчӧмӧн.
Канмуса веськӧдлысьяс кыпыда чолӧмалӧны велӧдысьясӧс да велӧдчысьясӧс Тӧдӧмлунъяс лунӧн. Велӧдчанінъясӧ локтӧны районса администарцияын уджалысьяс, карса веськӧдлысьяс[7].
1984-ӧд вося кӧч тӧлысь 1 лунӧдз нуӧдісны торжественнӧй линейка, сы бӧрын нуӧдісны Мир урок[7], а сэсся расписание серти мӧд урокъяс, тайӧ вӧлі тырвыйӧ велӧдчан лун (5-6 урок). 1984-ӧд восянь кӧч тӧлысь 1 лунӧ школаясын урокъяс оз нуӧдны, а нуӧдӧны сӧмын торжественнӧй линейкаяс (кор школаса велӧдчысьяс сувтӧны асланыс класс серти ӧчередьӧ) да мукӧд гаж мероприятие, кӧні торйӧн нин тӧждысьӧны медводдза классӧ пырысьяс вӧсна. 2017-ӧд вося кӧч тӧлысь 1 лунсянь став классын занятиеяс заводитчӧны «Аскиа лунӧ видзӧдысь Россия» восьса уроксянь[8].
Шӧр специальнӧй да вылыс тшупӧда велӧдчанінъясын векджык овлӧны линейкаястӧг (медводдза курс пырысьяслы нуӧдӧны торжественнӧй собрание, но гырысь курсын велӧдчысьяс велӧдчӧны) [9][10].
Россияса Президент Владимир Путин Тӧдӧмлунъяс лунӧ Курган карса 7 №-а шӧр школаын, 2013 во
Тільгун — Тӧдӧмлунъяс лунлӧн атрибут
Тӧдӧмлунъяс лун Москваса суворовскӧй вӧеннӧй училищеын
1986 вося Тӧдӧмлунъяс лун кежлӧ СССР-са кӧнверт
2014 воын Москваса ӧти школаын «Вера» фонд отсӧгӧн нуӧдісны «Челядь дзоридзьяс пыдди» акция, кор Тӧдӧмлунъяс лунӧ велӧдчысьяс да налӧн бать-мам оз ньӧбны велӧдысьяслы дона букетъяс, а сьӧкыда висьысь либӧ бать-мамтӧм челядьлы отсӧг вылӧ сетӧны позяна сьӧм. Быд во тайӧ акцияӧ пырӧдчӧны Россияса унджык велӧдчанін[11][12].
Пасйӧдъяс
- ↑ 1,0 1,1 Указ Президиума Верховного Совета СССР от 15.06.1984 N 373-XI «Об объявлении 1 сентября всенародным праздником — Днём знаний» — текст документа на сайте КонсультантПлюс
- ↑ В Украине сегодня отмечают День знаний. NEWSru.ua (1 кӧч тӧлысь 2014). Дата обращения: 1 кӧч тӧлысь 2014. Архивировано 3 кӧч тӧлысь 2014 года.
- ↑ В Беларуси празднуют государственный праздник — День знаний. Гродненский государственный медицинский университет (1 кӧч тӧлысь 2014). Дата обращения: 1 кӧч тӧлысь 2014. Архивировано из оригинала 3 кӧч тӧлысь 2014 года.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 День знаний в России: история праздника. РИА Новости (1 кӧч тӧлысь 2012). Дата обращения: 1 кӧч тӧлысь 2012. Архивировано 2 кӧч тӧлысь 2012 года.
- ↑ Полное собрание сочинений Владимира Даля (Казака Луганского). — СПб., М.: Издание товарищества М. О. Вольф, 1898. — Т. 10. — С. 385.
- ↑ Об организации учебной работы и внутреннем распорядке в начальной, неполной средней и средней школе. Постановление Совета Народных Комиссаров СССР и Центрального Комитета ВКП(б) // Под знаменем Ленина : газета. — Первоуральск, 1935. — 9 сентября (№ 204 (1160)). — С. 2.
- ↑ 7,0 7,1 Анастасия Анушевская. Откуда пошла традиция праздновать День знаний 1 сентября? Аргументы и факты (1 кӧч тӧлысь 2014). Дата обращения: 1 кӧч тӧлысь 2014. Архивировано 1 кӧч тӧлысь 2014 года.
- ↑ Открытый урок «Россия, устремлённая в будущее»
- ↑ Традиции и новации праздника 1 сентября Архивная копия от 3 кӧч тӧлысь 2014 на Wayback Machine. (рус.) rudocs.exdat.com
- ↑ НЕ долгожданное первое сентября — день знаний с грустью на лице (неопр.). ЕГЭ по жизни — маркетинг головного мозга (1 кӧч тӧлысь 2021). Дата обращения: 26 вӧльгым тӧлысь 2021. Архивировано 26 вӧльгым тӧлысь 2021 года.
- ↑ Дети вместо цветов — Благотворительный фонд помощи хосписам «Вера». Дата обращения: 1 кӧч тӧлысь 2017. Архивировано 28 ода-кора тӧлысь 2019 года.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ Воспитанники Екатеринбургского СВУ впервые приняли участие в акции «Дети вместо цветов» : Министерство обороны Российской Федерации. Дата обращения: 1 кӧч тӧлысь 2017. Архивировано 1 кӧч тӧлысь 2017 года.