Выльлун

Видлалӧм гижӧд

Уна кывйын выльлун нимыс йитчӧма Тӧлысь нимкӧд

Выльлун (роч. понедельник) — вежонын вежалун да воторник костса лун.
8601 ISO серти лоӧ вежонын медводдза уджалан лунӧн.

Этимология

Коми кывйын «выльлун» кыв вежӧртӧ выль вежон заводитчӧм.
Луза-Леткабердса сёрнисикасын вермас петкӧдлыны и выль во заводитчӧм (тӧвшӧр тӧлысь 1 лун).

«Понедельник» кыв да сылӧн аналогъясыс славяна кывъясын: (укр. понеділок, беларус. панядзелак, серб-хорв. понѐд(j)ељак, болг. понеделник, поляк. poniedziałek, чех pondělí, важ слав. понєдѣльникъ, в.-сорб. póndźela, у.-сорб. pónźele) воӧмаӧсь праславянскӧйысь *ponedělj-, сійӧ артмӧма *nedělja «воскресенье (досл. „шойччан, немтор абу вӧчан лун“)» кывйысь. Этимология вежӧртасыс «понедельник» кывлӧн — «неделя (воскресенье) бӧрын лун».

Турок нимыс pazartesi сідзжӧ вежӧртӧ «вежалун бӧрын лун».

Паныдасьлӧны и мӧд сикас традицияяс. Шуам, важъя иудейско-христианскӧй традиция серти лунъяссӧ лыддьӧны субӧтасянь, и татысь петӧны: грек Δευτέρα («мӧд лун (субӧтасянь)»), лат. feira segunda(ср. ӧнія португ.segunda-feira), грузин. ორშაბათი (оршабати), таджик. душанбе, башкыр. и тотар. дүшәмбе, казах. дүйсенбі, армян. Երկուշաբթի (йеркушабти́). Та вӧсна иврит вылын выльлун нимыс — «Йом бет».

Сирия кыв вылын «медводдза лун».

Мӧд традиция — астрономическо-астрологическӧй. Тані выльлунсӧ лыддьӧны Тӧлысь лунӧн. Татшӧм подулыс:

• класс. лат. dies Lunae (ср. ӧнія француз lundi);
• Прагерман кыв *mandagaz, сыысь артмӧма англ. Monday, важъя фриз mōnadeig, шӧр-улыс нем. и шӧр голанд. mānendach (ӧнія нидерл. Maandag), важъя вылыс нем. mānetag (ӧнія немеч Mon(d)tag), важъя исланд. mánadagr (швед да нюнорск: måndag, исланд: mánudagur, дан да букмол: mandag)
• санскрит. Sōmavāra, Сома — индуизмын Тӧлысь енлӧн нимыс, татысь вӧлі заимствуйтӧма Индияса мукӧд кывъясӧ, но сідзжӧ эм тшӧтш и мӧд ним - Chandravāra (ведическӧй кывйысь Chandra «Тӧлысь»);
• китай '月曜日', «тӧлысь лун», сэтысь заимствовуйтӧма япон げつようび (getsuyobi) и корея 월요일.

Лунпасын ин

8601 ISO серти лоӧ вежонын медводдза уджалан лунӧн.

Ӧнія рытыввыв культураын выльлунсӧ лыддьӧны уджалан вежон заводитчӧмӧн, сы вӧсна мый, кыдзи векджык овлӧ, тайӧ лунӧ верстьӧ йӧз мунӧны удж вылӧ, а челядь - шойччан лун бӧрын школаӧ.

Религиознӧй христианскӧй да иудейскӧй традицияын, библейскӧй календар серти, выльлун лыддьыссьӧ вежонлӧн мӧд лунӧн. Тайӧ видзӧдласыс выльлун вылӧ эм США-ын, Канадаын да Японияын. Сійӧ жӧ помкаяс вӧснаыс Римскӧй католическӧй вичколӧн официальнӧй литургическӧй календарыс шуӧ выльлунсӧ кыдзи мӧд лун - "Ферия II".

Ыстӧгъяс