Воторник

Арес енлы статуялӧн римскӧй копия, сысянь мунӧ традиция сины воторник нимсӧ вӧйна енъяслы да Марс планеталы

Воторник (сідзжӧ мӧдлун) — вежонын выльлун да середа костса лун.
8601 ISO серти лоӧ вежонын мӧд уджалан лунӧн.

Этимология

Коми кывйӧ «воторник» кывйыс воӧма роч кывйысь, тайӧ веськыда заимствуйтӧм кыв.
Удора сёрнисикасын паныдасьлӧ сылӧн вариант - утӧрник^[1].
«Мӧдлун» термин паныдасьлӧ шоча, но сылӧн вежӧртасыс лӧсялӧ «вторник» (второй день) кывлы.

«Вторник» кывлӧн эмӧсь аналогияяс мукӧд славян кывйын (беларус аўторак, украина вівторок, болгар вторник, македон вторник, серб уторак, пол. wtorek, словак utorok, словен torek, чех úterý).

Армян кывйын (Երեքշաբթի — ерекшабти́), грузин (სამშაბათი — самшабати), башкыр (шишәмбе), таджик (сешанбе), тотар (сишәмбе) и казах (сейсенбі) кывъясӧ воис фарси кывйысь се-шанба «субӧтасянь куим лун».

Важ римляналӧн вӧлі сиӧма Марслы (француз Mardi, итал. Martedì), войвыв германскӧй племяяслӧн - Тиу (норвегия Tysdag) аналогия серти, мый петкӧдчӧ романскӧй да германскӧй кывъяс вылын сылӧн нимъясын.

Воторниклӧн латинскӧй нимыс dies Martis («Марс лун») вуджӧдӧма важ грек ἡμέρα Ἄρεως (Арес лун) кывйысь. Сизим луна вежонлысь лунъяссӧ сизим классическӧй планетакӧд йитӧмыс, тыдалӧ, заводитчӧ эллин кадсянь^[2]. I да III нэмъяс костын Римскӧй империя вочасӧн вежис римскӧй кӧкъямыс лунся рыночнӧй циклсӧ сизим лунся вежонӧн. Унджык латин вужъя кывъяс вылын (француз, испан, итальян), лунсӧ нимтӧма Марс, вӧйналӧн римскӧй ен, ним кузя.

Англи нимыс артмӧма важ англи Tiwesdæg да шӧр англи Tewesday (ӧнія англи Tuesday) кывъясысь. Тайӧ вӧлі латин кыв вылысь важ германскӧй вуджӧдӧм, кӧні вӧйна ен Марслысь нимсӧ вежӧма матыс германскӧй ен Теиваз (важ английскӧй Tiw) ним вылӧ. Татшӧм ногӧн, воторник кывлӧн вежӧртасыс лоӧ «Тиу лун»^[3]. Tiw — протогерманскӧй ен *Tîwaz, либӧ Týr важ норвежскӧй кыв вылын, вӧйна да закон ен, нимлӧн важ английскӧй форма^[4]^[5].

Индияса классическӧй пали да санскрит кывъясын, сідз жӧ кыдзи и Таиландын, воторник шусьӧ Ангарака («сійӧ, коді гӧрд рӧма»)^[6] да сиӧма Мангаллы, вӧйна енлы, да Марслы, гӧрд планеталы.

«Вторник», япон кывйысь вуджӧдӧмӧн, — «би лун» (火曜日).

Ыстӧгъяс

↑ Словарь диалектов коми языка
↑ Широкое использование семидневной недели всюду в Эллинистическом мире, представляющем смешанные культуры, привело к унификации названий дней недели и привязки их к названиям планет, данных по именам греческих богов, близких по функциям к вавилонским (Архивированная копия (неопр.). Шыӧдчан кадпас: 7 моз тӧлысь 2011. Архивируйтӧма оригинала 10 моз тӧлысь 2011 года.)
↑ Tuesday (неопр.). Online Etymology Dictionary. Шыӧдчан кадпас: 31 моз тӧлысь 2010. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.
↑ TIWAZ - The Warrior's Rune (неопр.). Oswald the Runemaker. Шыӧдчан кадпас: 31 моз тӧлысь 2010. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.
↑ Stuart Alan. Tiw (Tyr) (неопр.). Anglo-Saxon Heathenism. Шыӧдчан кадпас: 12 сора тӧлысь 2011. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.
↑ Turner, Sir Ralph Lilley aṅgāraka 126 (неопр.). A comparative dictionary of the Indo-Aryan languages. London: Oxford University Press 7. Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago (1962). — «126 aṅgāraka 1. Pali 'red like charcoal'; Sanskrit aṅārī. 2. Pali aṅgāraka masculine 'Mars'; Sanskrit aṅāro masculine 'Tuesday'.» Шыӧдчан кадпас: 21 урасьӧм тӧлысь 2010. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.

Лунъяс вежонын

[1] Словарь диалектов коми языка

[2] Широкое использование семидневной недели всюду в Эллинистическом мире, представляющем смешанные культуры, привело к унификации названий дней недели и привязки их к названиям планет, данных по именам греческих богов, близких по функциям к вавилонским (Архивированная копия (неопр.). Шыӧдчан кадпас: 7 моз тӧлысь 2011. Архивируйтӧма оригинала 10 моз тӧлысь 2011 года.)

[3] Tuesday (неопр.). Online Etymology Dictionary. Шыӧдчан кадпас: 31 моз тӧлысь 2010. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.

[4] TIWAZ - The Warrior's Rune (неопр.). Oswald the Runemaker. Шыӧдчан кадпас: 31 моз тӧлысь 2010. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.

[5] Stuart Alan. Tiw (Tyr) (неопр.). Anglo-Saxon Heathenism. Шыӧдчан кадпас: 12 сора тӧлысь 2011. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.

[6] Turner, Sir Ralph Lilley aṅgāraka 126 (неопр.). A comparative dictionary of the Indo-Aryan languages. London: Oxford University Press 7. Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago (1962). — «126 aṅgāraka 1. Pali 'red like charcoal'; Sanskrit aṅārī. 2. Pali aṅgāraka masculine 'Mars'; Sanskrit aṅāro masculine 'Tuesday'.» Шыӧдчан кадпас: 21 урасьӧм тӧлысь 2010. Архивируйтӧма 22 моз тӧлысь 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]