Пӧддельнӧй (Кӧрткерӧс район)
| Пӧддельнӧй Подъельск | |
| Му: | Рочму |
| Статус: | сикт |
| республика: | Коми республика |
| район: | Кӧрткерӧс район |
| Инлыдпасъяс: | Координаты: пропущена долгота Координаты: пропущена широта |
| Официал кыв | роч |
| Олысьяс | 707 морт (2007) |
| Час кытш: | UTC+3 |
| Телефон код: | +7 821 36 |
| Пошта индӧс: | 168052 |
| Автомобиль код: | 11, 111 |
Пӧддельнӧй (Пӧддельнӧй сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.
Ним артмӧм
Сикт нимыслӧн медводдза формаыс, тыдалӧ, вӧлӧма Пӧдъёль. Матігӧгӧрын абу. Пӧдты: коми ёль "лесная речка". Водзӧ сӧвмӧмыс муніс татшӧм ногӧн: й шыыс ёль (йоль) кывйын д водзын ассимилируйтчис. Тадзи артмис Пӧддель форма. Сэсся нимыс конкретизируйтчис роч происхождениеа суффиксӧн -ны. Офис. форма Подъельск сідзжӧ артмӧма Пӧдъёль формаысь паськалӧм топонимическӧй суффикс -ск отсӧгӧн. А. И. Туркин. Топонимический словарь Коми АССР. Сыктывкар: Коми книжное издательство, 1986.
Фольклор
География
История
Подувсӧ сиктлы вӧлі пуктӧма 1676 воын. Подув пуктысьяс: Селиверстко Лаврентиев, Савинко Савельев, Ивашко Григорьев.
Пӧддельнӧй пукалӧ Сыктывкарсянь асыв-войвывлань 113 км ылнаын. Муниципальнӧй юкӧнӧ пырӧ куим сикт-посёлок: Пӧддельнӧй сикт, Наволок грезд да Новик грезд.
Медводдза овъясыс петкӧдчӧны переписнӧй книгаын сӧмын 1707 воын. Тайӧ кад кежлас Пӧддельнӧй районын олысьыс содіс. Та вӧсна починокыс лоӧ погостӧн, коді пырӧ Эжва йывса Яренск уездӧ. 1678-1707 вояс костын. Пӧддельнӧйӧ овмӧдчис Сольвычегодск гӧгӧрысь Яков Павлов Качаев.
1707 во кежлӧ Пӧддельнӧй лои неыджыд населённӧй пунктъяслӧн центрӧн. Сэтчӧ пырисны ачыс Пӧддельнӧйыс, Першинскӧй, Новик посёлокъяс да Макаровскӧй грезд.
1784 воын вӧлӧма 12 овмӧс да 78 олысь. ХІХ нэмын Пӧддельнӧй лои сиктӧн. 1826 воын Троицкӧй пу вичко пыдди прихожана зільӧмӧн вӧлі стрӧитӧма каменнӧй вичко, ӧти судтаа, кӧлӧкӧльнякӧд ӧти йитӧдын. 1862 воын вичко бердын вӧлі восьтӧма приходскӧй школа - 7 зонкаысь ӧти класс, а 1883 восянь воссис куим класса училище.
1864 воын вӧлі котыртӧма Пӧддельнӧй вӧлӧсть.
XIX нэм помын сиктын вӧлӧма 17 овмӧс да 128 олысь.
1901 воын сиктын вӧлі котыртӧма Комиын медводдза потребительскӧй общество.
1904 воын вӧлі примитӧма решение кыпӧдны больничалы кирпичысь стрӧйба.
1907 воын вӧлі стрӧитӧма пызь видзӧм вылӧ кык нянь амбар. Пызьсӧ вайлісны баржаясӧн гожӧмын тӧвбыд кежлӧ. 1929 вося май 8 лунсянь Пӧддельнӧй сиктса территория вылын кутіс уджавны "Дзоридз" видз-му овмӧс коммунаса организация, кодӧс 1930 воын вӧлі нимтӧма "Дзоридз" видз-му овмӧс артельлӧн Пӧддельнӧйса колхозӧн.
1986 воын сиктын вӧлі 609 олысь, водзӧ налӧн лыдыс содіс. 1989 во вылӧ вӧлӧма 270 овмӧс, 825 олысь. 2007 воын вӧлі 268 овмӧс, 814 олысь. [1]
Культура
Мемориаллӧн территория вылын сулалӧ обелиск; Великӧй Отечественнӧй война фронтъяс вылын усьӧм сиктса войтырлы памятнӧй пӧв, кӧні лыддьӧдлӧма усьӧмаяслысь 90 сайӧ ним (Пӧддельнӧй, Новик, Наволок грездъяс); Сӧветскӧй власть вӧсна тышын усьӧм землякъяслы памятнӧй пӧв; Сӧветскӧй активистъяслы памятнӧй пӧв. Первойсӧ вӧлі сувтӧдӧма памятнӧй пӧвъяс, обелиск лоис сёрӧнджык. Мемориал сувтӧдан водзмӧстчысьыс - Дмитрий Кириллович Моторин, Пӧддельнӧй сиктын чужлӧм морт, тылса ветеран, гижысь. Дмитрий Кириллович закажитіс да мынтіс обелиск. Памятниксӧ вайисны Сыктывкарысь катерӧн, асфальтируйтӧм туйыс сэки эз на вӧв да. Мемориал меститчӧма Пӧддельнӧй сиктса скверын. Памятник вылын гижӧд: "Некод абу вунӧдӧма и нинӧм абу вунӧдӧма. 1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧмаяс".
Кор заводитчис Великӧй Отечественнӧй война, Пӧддельнӧйын, Новикын да Наволокын чужлӧм йӧз, кодъяс олісны Коми АССР-ын, ставыс 257 морт, сідзи жӧ, кыдзи и став сӧветскӧй йӧзыс, мунісны фронт вылӧ дорйыны ассьыныс Рӧдинанысӧ фашистскӧй захватчикъясысь. 1941 восянь 1945 воӧдз Пӧддельнӧйысь, Новикысь да Наволокысь фронт вылӧ муніс 127 морт да бӧрсӧ воис сӧмын 38. Сӧветскӧй Рӧдина вӧсна бойясын пӧгибнитіс 90 морт: Пӧддельнӧйысь -31, Новикысь -38 да Наволокысь - 21. Найӧ воюйтісны быд фронт вылын - Южнӧйсянь Карельскӧйӧдз. Дорйисны Ленинград, Москва, Сталинград, Керчь да мукӧд каръяс. Воюйтісны Украинаын, Белоруссияын да Заполярьеын. Воисны бойясӧн Восточнӧй Пруссия, Польша, Чехословакия да Венгрия пыр Берлинӧдз. Обелиск вылӧ гижны усьӧмаяслысь нимъяссӧ, найӧс, кодъяс эз воны война вылысь.
2016 вося ода-кора тӧлысь 9 лунӧ вӧлі содтӧма нӧшта куим мраморнӧй плита, кытчӧ гижӧма война вылысь воӧм 95 участниклысь нимъяссӧ. Фронтӧвикъяслысь списоксӧ вӧлі лӧсьӧдӧма Пӧддельнӧй сиктса паметь небӧг подув вылын. Установкасӧ лӧсьӧдны водзмӧстчисны сиктса ветеранъяс, кодъясӧн юрнуӧдіс ветеранъяслӧн сӧветӧн веськӧдлысь Людмила Ивановна Моторина. [2]
Велӧдӧм
Нималана йӧз
Тӧдчана эмторъяс
Кор заводитчис Великӧй Отечественнӧй война, Пӧддельнӧйын, Новикын да Наволокын чужлӧм йӧз, кыдзи и став сӧветскӧй йӧзыс, мунісны фронт вылӧ дорйыны ассьыныс Рӧдинасӧ фашистскӧй захватчикъясысь.
1941 восянь 1945 воӧдз Пӧддельнӧйысь, Нӧвикысь да Навӧлӧкысь фронт вылӧ муніс 127 морт да бӧрсӧ воис сӧмын 38. Рӧдина вӧсна тышын усис 90 морт: Пӧддельнӧйысь -31, Новикысь -38 да Наволокысь - 21.
Ӧтуввез
Ӧшмӧсъяс
- Атлас Республики Коми. — Москва, 2000.
- Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
- История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
- Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
Ыстӧдъяс
| Пӧддельнӧй сиктувса оланінъяс | 
|
|
|---|---|---|
|
||