Вермӧм лун

Босьтӧма Рувикиысь
Вермӧм лун
Victory Day Parade 2005-40.jpg
Сикас Уджавтӧм гажӧдчан лун, Россияын воинскӧй слава лун
Официальнӧя Вермӧм лун
Сідзжӧ 1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын сӧветскӧй войтырӧн Вермӧм лун
Вежӧртас Германиялӧн капитуляция йылысь акт кырымалан лун, мый индіс сӧветскӧй войтырлысь 1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын вермӧмсӧ.
Вынсьӧдӧма СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиумлӧн 1945 вося ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунся индӧдӧн
Пасйӧны

 Россия

 Азербайджан
 Армения
 Беларусь
 Босния да Герцеговина
 Грузия
 Израиль[1]
 Казахстан
 Кыргызстан
 Молдова
 Войвыв Македония
 Сербия
 Словакия[2]
 Узбекистан
 Таджикистан
 Туркменистан[3][4]
 Черногория
Торъя мутасӧн шутӧм да мыйкӧ мында торъя мутасӧн шуӧм канмуяс:
 Абхазия
 Приднестровье
 Лунвыв Осетия
Кадпас Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун
Празднуйтӧм военнӧй парадъяс, панапидаяс, венокъяс пуктӧм
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Вермӧм лун (рочӧн День Победы) — 1941—1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Гӧрд Армияӧн да сӧветскӧй войтырӧн фашистскӧй Германияӧс вермӧмлы сиӧм гаж. Лӧсьӧдӧма СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиумлӧн 1945 вося ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунся Индӧдӧн[5]. Гажсӧ пасйӧны быд во ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ. 1945—1947 воясӧ да 1965 восянь Вермӧм лун — уджавтӧм гажӧдчан лун[6].

Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун — Россияын воинскӧй слава лунъясысь ӧти.

Вермӧм лунӧ Россияса уна карын нуӧдӧны военнӧй парадъяс, грымакылӧны салютъяс, Москваын котыртӧны Тӧдтӧм Салдатлӧн гу дорӧ шествие да пуктӧны сэтчӧ венокъяс.

Вермӧм лун пасйӧны сідзжӧ и суйӧрсайса уна странаын, ӧткымынлаын сійӧ лоӧ канмуса гажӧн.

2010-ӧд воясӧ ёна паськалісны «Бессмертнӧй полк» шествиеяс, кор йӧз кутӧны кианыс ветеранъяслысь портретъяс.

Тышлӧн бӧръя лунъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
Врагӧс зыран Берлинса операция[вежны | Вежны кодировкаын]
Вермӧмлӧн знамя
Рейхстаг стенъяс вылын сӧветскӧй салдатъясӧн кольӧм кырымпасъяссӧ позьӧ аддзыны и 70 во мысти, кор сӧветскӧй войска босьтісны Берлин

1945 вося косму тӧлысьын Гӧрд Армия тырвыйӧ матыстчис Берлин дорӧ. Операция заводитчигкежлӧ сӧветскӧй войскаын артавсис 149 стрелкӧвӧй да 12 кавалерийскӧй дивизия, 13 танкӧвӧй да 7 механизируйтӧм корпус, 15 торъя танкӧвӧй да самоходнӧй бригада, ӧтувъя лыдыс вӧлі 1 900 000 морт. Операцияын участвуйтісны Польшаса Войскалӧн 1 да 2 армияясысь 10 пехотнӧй да 1 танкӧвӧй дивизия, а сідзжӧ 1 торъя кавалерийскӧй бригада, ӧтувъя лыдыс — 155 900 морт. Ставнас операцияын участвуйтісны 2 миллионысь унджык салдат да офицер[7], 6250 танк да самоходнӧй орудие, 41 600 орудие да миномёт, 7500 самолёт.

Немечьяслӧн войскаяс водзсасис Одер да Нейсе юяслӧн рытыввыв берегъяс пӧлӧн. Берлин дорӧ матыстчигӧн да карас вӧлі чукӧртӧма войскаяслысь группировка, кӧні вӧлі 62 дивизия (сы лыдын 48 пехотнӧй, 4 танковӧй да 10 моторизованнӧй), 37 торъя пехотнӧй полк да 100 гӧгӧр торъя пехотнӧй батальон, сідзжӧ зэв уна артиллерийскӧй часьт да подразделение. Тайӧ группировкаас вӧлі миллион гӧгӧр морт, 1500 танк, 10400 орудие да миномёт, 3300 боевӧй самолёт[8]. Берлинсӧ ёна видзисны, сійӧс дасьтісны уличвывса тышъяс нуӧдӧм вылӧ. Берлин гӧгӧр вӧлі лӧсьӧдӧма куим водзсасян кытш, кар пытшкас стрӧитӧма кӧртысь да бетонысь 400-ысь унджык дыр кадся огневӧй точка, кӧні меститчисны гарнизонъяс (сюрс мортӧдз). А сідз берлинса гарнизонын артавсис 200 000 гӧгӧр морт.

Берлинса операция дырйи Гӧрд Армия воштіс 78 291 мортӧс да санитарнӧй воштӧмъясыс — 274 184 морт[7]. Мӧд ногӧн кӧ, суткинас стройысь петаліс 15 000 сайӧ салдат да офицер. Нӧшта 8892 мортӧс воштісны польшаса войскаяс, на пиысь 2825 мортӧс — нэм кежлӧ.

Немечьяслысь оборонасӧ писькӧдігӧн, тшӧтш и карын тыш нуӧдігӧн, паськыда вӧдитчисны танкъясӧн. Карын найӧ петкӧдчисны лёкджыка, та вӧсна найӧс тшӧкыда пасьвартісны немечьяслӧн танккӧд паныд тыш нуӧдан средствояс. Та вӧсна кувсис и уна йӧз: кык вежон чӧж ӧн Гӧрд Армия воштіс Берлинса операцияын участвуйтысь танкъяслысь да САУ-лысь коймӧд пайсӧ, стӧчджыка кӧ 1997 единица. Сідзжӧ вӧлі воштӧма 2108 орудие да миномёт, 917 боевӧй самолёт. Но операциялысь медшӧр могсӧ сӧветскӧй войска пӧртіс олӧмӧ тырвыйӧ: жугӧдіс вӧрӧглысь 70 пехотнӧй, 12 танкӧвӧй да 11 моторизованнӧй дивизия, босьтісны пленӧ 480 сюрс гӧгӧр мортӧск[9], ас киӧ босьтісны Германиялысь юркарсӧ да позьӧ шуны тшӧктісны Германиялы сетчыны.

1945 вося ода-кора тӧлысь 1 лунӧ водз асылын, Рейхстаг штурмуйтігӧн, сержант Михаил Егоров да младшӧй сержант Мелитон Кантария младшӧй лейтенант А. П. Берест юрнуӧдӧм улын ӧшӧдісны Рейхстаг вевт вылӧ Вермӧмлысь Дӧрапас[10].

Капитуляция кырымалӧм[вежны | Вежны кодировкаын]

Германиялӧн капитуляция йылысь акт

Совинформбюроӧн Германиялӧн капитуляция йылысь юӧртӧм. Текстсӧ лыддьӧ Юрий Левитан. Репродукция. Гижӧма 1950-ӧд воясӧ[11]
Вильгельм Кейтель кырымалӧ Германиялӧн кыв шутӧг капитуляция йылысь акт

1945 вося ода-кора тӧлысь 1 лунӧ 3:50 часын 8-ӧд гвардейскӧй армиялӧн команднӧй пунктӧ вӧлі вайӧдӧма вермахтса сухопутнӧй вынъяслысь медыджыд штабса начальник пехотаса генерал Кребсӧс, коді висьталіс, мый сійӧс индӧма нуӧдны тыш дугӧдӧм йылысь сёрнитчӧмъяссӧ. Но Сталин тшӧктіс не нуӧдны сёрнитчӧмъяссӧ, сӧмын сёрниыс кӧ мунас кыв шутӧг капитуляция йылысь. Немечьяслӧн юрнуӧдысьяслы вӧлі сувтӧдӧма ультиматум: 10 часӧдз кӧ оз ло сетӧма кыв шутӧг капитуляция серти сӧгласлун, сӧветскӧй войска пасьвартасны вӧрӧгӧс. Вочакывйыс эз ло, та вӧсна сӧветскӧй войска 10:40 часын заводитісны чорыда лыйлыны Берлин шӧрын кольӧм водзсасьысьясӧс. 18 час кежлӧ лои тӧдса, мый капитуляция йылысь корӧмъяссӧ вӧлі ӧтдортӧма. Та бӧрын миян войска уськӧдчисны босьтны карлысьн шӧр сӧ, кӧні вӧлі Императорскӧй канцелярия. Ода-кора тӧлысь 1 лунсянь 2-ӧд лунӧдз войбыд муніс тыш канцелярия вӧсна. Асыв кежлӧ быд жырйын вӧліны сӧветскӧй салдатъяс.

Ода-кора тӧлысь 2-ӧд лунся войӧ 1 час 50 минутын радио пыр вӧлі примитӧма татшӧм юӧр: «Мӧдӧдам ассьыным парламентёръяснымӧс Бисмарк-штрассе пос вылӧ. Дугдам военнӧй действиеяс». Бӧрынджык пропаганда серти министрӧс вежысь доктор Фриче шыӧдчис сӧветскӧй командование дінӧ да корис лэдзны шыӧдчыны радио пыр берлинса гарнизонлӧн немецкӧй войска дінӧ, медым найӧ дугдісны водзсасьны. 15 час кежлӧ берлинса гарнизонлӧн колясъясыс (134 сюрсысь унджык морт) сдайтчисны пленӧ. Ода-кора тӧлысь 7-ӧд лунӧ 2:41 часын (Шӧр Европаса кад серти) Реймсын вӧлі кырымалӧма Германиялӧн кыв шутӧг капитуляция йылысь акт, коді вынсяліс ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунӧ 23:01 часын (ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ 00:01 часын Москваса кад серти). Немечьяслӧн медшӧр командование нимсянь сёрнигижӧдсӧ кырымаліс генерал Йодль генерал Уолтер Смит (союзнӧй экспедиционнӧй вынъяс нимсянь), генерал Иван Суслопаров (сӧветскӧй Медшӧр командование нимсянь), а сідзжӧ французскӧй армияса генерал Франсуа Севез дырйи, коді кырымаліс актсӧ свидетель пыдди. Но генерал Суслопаровлӧн эз вӧв Москвасянь разрешение кырымавны Германиялӧн капитуляция йылысь актсӧ, Сӧветскӧй Союз корис кырымавны мӧд акт.

Шӧр Европаса кад серти ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунӧ 22:43 часын (Москваса кад серти ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ 00:43-ӧд часын) вермахтаса генерал-фельдмаршал Вильгельм Кейтель, а сідзжӧ люфтваффеса генерал-полковник Штумпф да адмирал кригсмарине фон Фридебург, кодъяслӧн вӧліны Дёницсянь лӧсялана уджмогъяс, кырымалісны капитуляция йылысь нӧшта ӧти акт, коді сідзжӧ вынсяліс ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ 00:01 часын Москваса кад серти.

Капитуляция примитӧм бӧрын Сӧветскӧй Союз эз кырымав Германиякӧд мирсӧ, мӧд ногӧн кӧ, коли Германиякӧд война состояниеын. Германиякӧд войнаыс инӧд боксянь помасис 1955 вося тӧвшӧр тӧлысь 25-ӧд лунӧ, кор СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиум примитіс лӧсялана помшуӧм.

Германияса ставкалӧн бӧръя гижӧд[вежны | Вежны кодировкаын]

Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ Германияса ставка, коді эз нин вӧв Цоссенын, кӧні сулалісны сӧветскӧй войскаяс, йӧзӧдіс ассьыс медбӧръя юӧр:

Германиялӧн капитуляция йылысь акт. «Правда», 1945 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

Гросс-адмирал Дёницлӧн ставкаысь

Вооружённӧй вынъяслӧн медвылыс главнокомандование юӧртӧ:

Асыввыв Пруссияын Германиялӧн войска воторникӧ медбӧръя позянлунӧдз кутісны Висла ю вом да Фрише Нерунг кӧсалысь рытыввыв юкӧнсӧ. Торйӧн нин бура петкӧдчис 7-ӧд пехотнӧй дивизия. Таысь сылӧн командирлы — генерал фон Заукенлы- сетӧма шыпуртӧн, тупу коръясӧн да бриллиантъясӧн Кӧрт крестлысь Рыцарскӧй крест.

Курляндияын миян армиялӧн медшӧр вынъяс, кодъяс пехотаса генерал Хильперт юрнуӧдӧм улын уна тӧлысь чӧж водзсасисны сӧветскӧй танкӧвӧй да пехотаса ӧтувъяслы, смела венісны квайт гырысь тыш, нэм кежлӧ колясны миян сьӧлӧмъясын. Армияяслӧн тайӧ группаыс ӧтдортіс кадысь водз индӧм капитуляциясӧ. Уджалысь самолётъясӧн Рытыввылӧ вӧлі вайӧма доймалӧмаясӧс да семьяяслысь батьяссӧ. Офицеръяс да штабъяс кольччисны асланыс войсканыскӧд. Войшӧр кадын миянӧн примитӧм условиеяс серти кӧть кутшӧм военнӧй действие да войскаяслысь кӧть кутшӧм мунӧм вӧлі дугӧдӧма.

Бреслау дорйысьяс, кодъяс кык тӧлысь чӧж повтӧг водзсасисны сӧветскӧй войскалы, медбӧръя здукас сетчисны противниклы, коді вевтыртіс найӧс лыд серти.

Асыв-Лунвыв да Асыввыв фронтъясын медшӧр соединениеяслӧн став штаблы, Дрезденӧдз, тшӧктӧма дугӧдыны лыйсьыны. Чехъяслӧн восстаниелы пӧшти став Богемияын да Моравияын артмис торкны капитуляция условиеяс олӧмӧ пӧртӧмсӧ да тайӧ районын миянлысь йитӧдъяссӧ. Лёрлӧн, Рендуличлӧн да Шернерлӧн армия группаяс йылысь тӧдмӧгъясыс медвылыс главнокомандованиелӧн штабын ӧнӧдз на абуӧсь.

Аймусянь ылын тышкасьысь салдатъяс — Атлантика океан берегдорса опорнӧй пунктъяс дорйысьяс, Норвегияын войскаяс да Эгейскӧй саридзлӧн діяс вылын гарнизонъяс — кывзысьӧмӧн да дисциплина кутӧмӧн дорйисны германскӧй салдатлысь чесьтсӧ.

И сідз, вой шӧр бӧрын став фронт вылын оружие ланьтіс. Гросс-адмираллӧн тшӧктӧм серти вермахт дугӧдіс тӧлктӧмӧн лоӧм тышсӧ. Таӧн помасис пӧшти квайт во чӧжся героическӧя воча тышкасьӧмыс. Сійӧ вайис миянлы ыджыд вермӧмъяс, но вӧлі и сэтшӧм кад, кор миянӧс пасьвартісны. Германияса вермахт помланьыс сетчис противниклы, кодлӧн выныс вӧлі ёна ыджыдджык. Германскӧй салдат, коді пыр пыдди путіс присягасӧ, асьсӧ жалиттӧг дорйис ассьыс войтырсӧ, вӧчис сэтшӧмтор, мый оз вун нэмъяс чӧж. Тыл, сьӧкыдлунъяс вылӧ видзӧдтӧг, медбӧръя здукӧдзыс отсасис сылы. Фронтлысь да тыллысь вӧвлытӧм вӧчӧмторъяссӧ коркӧ быть донъяласны историялӧн водзӧ вылӧ веськыд приговор дырйи.

Весиг прӧтивник оз вермы дугдыны пудди пуктыны германскӧй салдатъяслысь му вылын, ва вылын да сынӧдын славнӧй поступокъяссӧ да жертваяссӧ. Та вӧсна быд салдат вермӧ веськыда да юр вылӧ лэптӧмӧн лэдзны кисьыс ассьыс оружиесӧ да миян историяын тайӧ сьӧкыд часъясас повтӧг да падъявтӧг бӧр босьтчыны уджӧ миян войтырлӧн нэмӧвӧйся олӧм вӧсна.

Тайӧ часын вермахт пыдди пуктӧ ассьыс пӧгибнитӧм салдатъяссӧ. Пӧгибнитӧмаяс тшӧктӧны миянлы кыв шутӧг лоны веськыд да кывзысьысь йӧзӧн, овны колана ногӧн, ӧд Аймулӧн раныс зэв уна да быдлаысь киссьӧ вир.

Медбӧръя водзсасьӧмъяс[вежны | Вежны кодировкаын]

Европаын Мӧд мирӧвӧй война помасьӧм

Капитуляция индігкежлӧ немечьяс кутісны Франциялӧн атлантическӧй берег вылысь ӧткымын опорнӧй пункт (Дюнкерк, Ла-Рошель, Лорьян), Гернси, Джерси да мукӧд ді, Германиялысь войвыв юкӧн, Шӧр Европаысь муяс (лунвыв Германиялысь юкӧн, Австрия, Чехословакия), Путцигер-Нерунг кӧса вылын (Висла ю вом) да Курляндияын (Латвияса ССР мутасын) Данцигсянь асыввылынджык плацдармъяс, греческӧй архипелаглысь діяс, Дания да Норвегиялысь ыджыдджык юкӧнсӧ, Голландиялысь берегдорса муяслысь юкӧнсӧ. Шӧр Европаын немечьяслӧн войскаяс, кодъяс сулалісны сӧветскӧй фронт водзын, эз кӧсйыны збыльмӧдны капитуляция йылысь тшӧктӧдсӧ да кутісны бӧрыньтчыны рытыввылӧ, зілисны вуджны англо-американскӧй оккупация зонаӧ. Ода-кора тӧлысь 10-ӧд лунӧ сӧветскӧй войска босьтісны Хель каркӧд Путцигер-Нерунг кӧса вылысь плацдарм, ода-кора тӧлысь 11-ӧд лунӧ — Курляндия. Ода-кора тӧлысь 14-ӧд лун кежлӧ Шӧр Европаын помасис рытыввылӧ бӧрыньтчысь немецкӧй войскаӧс вӧтӧдӧм. Ода-кора тӧлысь 9-14-ӧд лунъясӧ став фронт вылын сӧветскӧй войскаяс босьтісны пленӧ 1 миллион 230 сюрсысь унджык немецкӧй салдатӧс да офицерӧс да 101 генералӧс. Ода-кора тӧлысь 15-ӧд лунӧ Совинформбюро юӧртіс, мый став фронт вылын дугдісны босьтны пленнӧйясӧс[12].

Гажлӧн история

[вежны | Вежны кодировкаын]
«Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунсӧ вермӧмлы сиӧм гажӧн шуӧм йылысь» СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиумлӧн 1945 во ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунся Индӧд

Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ Вермӧм лун пасйӧмсӧ вӧлі пыртӧма СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиумлӧн 1945 во ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунся Индӧдӧн, коді тшӧктіс лыддьыны тайӧ лунсӧ уджавтӧмӧн[13].

1945 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун[вежны | Вежны кодировкаын]

Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ асывнас петіс Медвылыс Главнокомандующӧйлӧн (И.В. Сталинлӧн) 369-ӧд номера тшӧктӧд[14]:

Гӧрд Армияса войскаяс

да Саридзвыв да Военнӧй Флот серти Медвылыс Главнокомандующӧйлӧн

ТШӦКТӦД

1945 вося ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунӧ Берлинын Германияса медвылыс командованиеӧс петкӧдлысьяс кырымалісны Германияса вооружённӧй вынъяслӧн кыв шутӧг капитуляция йылысь акт.

Айму вӧсна Ыджыд тыш, кодӧс нуӧдіс сӧветскӧй войтыр немецко-фашистскӧй захватчикъяслы паныд, помасис миян вермӧмӧн, Германияӧс пасьвартӧма.

Красноармееч ёртъяс, краснофлотецъяс, сержантъяс, старшинаяс, армияса да флотса офицеръяс, генералъяс, адмиралъяс да маршалъяс, чолӧмала тіянӧс Айму вӧсна Ыджыд тышын вермӧмӧн.

Германияӧс тырвыйӧ вермӧмсӧ пасйӧм могысь талун, ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ, Вермӧм лунӧ, 22 часын Айму нимсянь миян Чужан мулӧн юркар Москва сетас Гӧрд Армияса нималана повтӧм войская, Саридзвыв да Военнӧй Флотса карабъяс да частьяс вӧсна, кодъяс шедӧдісны тайӧ югыд вермӧмсӧ, сюрс орудиеысь комын артиллерийскӧй залпӧн салют.

Помтӧм слава геройяслы, кодъяс усины тышъясын миян Аймулӧн мездлун да асшӧрлун вӧсна! Мед оласны некодӧн вермытӧм Гӧрд Армия да Саридзвыв да Военнӧй Флот!

Сӧветскӧй Союзса Медвылыс Главнокомандующӧй Маршал И. Сталин

1945 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

Таысь кындзи, тайӧ лунӧ вӧлі йӧзӧдӧма «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Германияӧс вермӧмысь» медаль индӧм йылысь" СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиумлысь индӧд[14].

Медводдзаысь гажсӧ пасйӧмыс, коді вӧлі 1945 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ, помасис ыджыд салютӧн. Сӧветскӧй йӧзлӧн паметьӧ сійӧ йиджис дыр кежлӧ. Германияӧс вермӧмсӧ пасйӧмын медбӧръя мероприятиеӧн лои Вермӧмлы сиӧм Парад, коді муніс 1945 вося лӧддза-номъя тӧлысь 24-ӧд лунӧ[14].

1945 восянь 1964 воӧдз гажсӧ пасйӧм[вежны | Вежны кодировкаын]

1945-1947 воясӧ Вермӧм лун вӧлі уджавтӧм лунӧн[5], но СССР-лӧн Медвылыс Сӧветса Президиумлӧн 1947 вося ӧшым тӧлысь 23-ӧд лунся индӧдӧн шойччан лунсӧ вӧлі бырӧдӧма: Вермӧм лун пыдди уджавтӧм лунӧн лои Выль во[15]. Сӧмын 17 во мысти, Брежнев дырйи нин, 1965 воын Вермӧм лун бара лои шойччан лунӧн[16][17].

Гажлӧн ӧні бура тӧдса атрибутъясыс чужисны эз ӧти лунӧн. Сідз, войнабӧрса медводдза 20 вонас вӧлі нуӧдӧма Вермӧмлы сиӧм сӧмын ӧти парад — 1945 вося лӧддза-номъя тӧлысь 24-ӧд лунӧ. Тайӧ 20 во чӧжыс гажлы сиӧм мероприятиеяс лыдын пырджык вӧліны салютъяс, но став страна, кольӧм войнаса ветеранъяскӧд ӧтвылысь, пасйис Вермӧм лун, официальнӧй шойччан лун абутӧм вылӧ видзӧдтӧг[18].

Кыдзи Сталин дырйи, сідзи и Хрущёв дырйи гаж нуӧдан «сценарийыс» вӧлі ӧти: шӧр газетъясын петавлісны гажлы сиӧм гижӧдъяс, нуӧдлісны кыпыд рытъяс, СССР-са быд гырысь карын сетлісны 30 артиллерийскӧй залпысь салютъяс. Хрущёв дырйи торъялӧмыс вӧлі сыын, мый эз ошкыны ни Сталинӧс, ни кольӧм войнаса полководечьясӧс, кодъяс пиысь унакӧд Хрущёв зыксьыліс[18].

Торйӧн кӧ, Вермӧмлӧн медводдза юбилей, 1955 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун, вӧлі прӧстӧ уджалан лунӧн, военнӧй парадтӧг, кӧть эськӧ странаса каръясын мунісны кыпыд собраниеяс. Позьӧ сідзжӧ пасйыны изэрдъяс вылын да паркъясын котыртӧм концертъяс да уна йӧза гажӧдчӧмъяс. Таысь кындзи, Москваын, союзнӧй республикаяслӧн юркарын, да кар-геройясын вӧлі салютуйтӧма 30 артиллерийскӧй залпӧн[19].

1958 восянь СССР-лӧн ни ӧти канмуса гаж дырйи Гӧрд изэрд весьтын сынӧдса парадъяс эз нуӧдлыны[20].

1948 восянь 1964 воӧдз Вермӧм лунсӧ официальнӧя эз пасйывны[21].

1965 восянь 1991 воӧдз гажсӧ пасйӧм[вежны | Вежны кодировкаын]

Сӧвет кадӧ Гӧрд изэрд вылын Вермӧм лунсӧ пасйылісны юбилейнӧй 1965-ӧд, 1975-ӧд, 1985-ӧд воясся ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ.

Вермӧм лун лои тӧдчанлун сертиыс мӧд национальнӧй гажӧн (Ыджыд Октябрьскӧй социалистическӧй революциялы во тыран лун бӧрын) сӧмын Германияӧс пасьвартӧмсянь 20 во тыригкежлӧ. Брежнев пыртіс Вермӧм лун пасйӧмӧ тӧдчана вежсьӧмъяс, кутшӧмъясӧ кутчысьӧны и ӧнія кадӧ[18]:

  • вӧлі Гӧрд изэрд вылын военнӧй парад да Кремльса съездъяс дворечын приём;
  • Вермӧм лун бара лои уджавтӧм лунӧн.

1965 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ вӧлі Айму вӧсна Ыджыд тышын вермӧмлы сиӧм мӧд парад[20].

Сэксянь гажсӧ кутісны пасйыны пыр ёнджыка. 1967 вося Вермӧм лунӧ Брежнев ачыс восьтіс Тӧдтӧм Салдатлӧн гу мемориальнӧй комплекс. 1975 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунся юбилейнӧй мероприятиеяс лыдӧ пырисны Ленин мавзолей да Тӧдтӧм Салдатлӧн гу дорӧ венокъяс пуктӧм (35 минут), 13 часын Гӧрд изэрд вылын муніс Москваса том йӧзлӧн кыпыд манифестация[22] (45 минутӧн), 15 часын — гажлы сиӧм приём, 18 час 50 минутын — чӧв олӧм, 21 часын — гажлы сиӧм салют[18].

Таысь кындзи, квайтымынӧд вояссянь ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ СССР-са уна карын кутісны нуӧдны медводдза военнӧй парадъяс. Тайӧ лунӧ воинскӧй частьяс да военнӧй училищеяс маршӧн мунісны каръяслӧн уличаяс кузя военнӧй мемориалъяс либӧ пӧгибнитӧм воинъяслы памятникъяс дорӧ, кӧні нуӧдлісны митингъяс да пуктылісны дзоридзьяс[18].

1985 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ вӧлі коймӧд парад (Вермӧмлы 40 во тыригкежлӧ)[21]. 1990 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ вӧлі нёльӧд парад, кӧні позис тшӧтш аддзыны Айму вӧсна Ыджыд тыш кадся военнӧй техника[21].

Ӧнія Россияын гаж[вежны | Вежны кодировкаын]
Гӧрд изэрд вылын Вермӧм лун, 2010 во
Москваын Вермӧмлы сиӧм парад, 2016 во

СССР киссьӧм бӧрын Гӧрд изэрд вылын ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ военнӧй парадъяссӧ эз нуӧдлыны 1995 воӧдз. Сэки Москваын муніс кык парад: Гӧрд изэрд вылын (подӧн мунӧмӧн) да Поклоннӧй гӧра вылын (войскаяс да боевӧй техника участвуйтӧмӧн). Сэксянь Гӧрд изэрд вылын парадъяссӧ кутісны нуӧдны быд во, но медводдзаяссӧ боевӧй техникатӧг.

Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун — Айму вӧсна Ыджыд тыш помасян лун, лоӧ Россияын воинскӧй слава лунъясысь ӧтиӧн[23].

1997 восянь странаса веськӧдлысьяс дугдісны кайлыны Мавзолей вылӧ парад примитӧм могысь, да кутісны вӧчны тайӧс Мавзолей водзын вӧчӧм недыр кадся посйӧд вывсянь. 2005 восянь парадъяс дырйи Ленинлысь мавзолейсӧ кутісны тупкыны фанера щитъясӧн, на водзын странаса веськӧдлысьяс и кутісны примитӧны парадсӧ. Таво Москваын парад вылӧ волісны вылыс тшупӧда суйӧрсайса гӧсьтъяс: США-са президент Джордж Буш, Францияса президент Жак Ширак, КНР-са веськӧдлысь Ху Цзиньтао, Италияса премьер-министр Сильвио Берлускони, а сідзжӧ Германияса канцлер Герхард Шредер.

2006 воын Россия Федерацияса президентлӧн индӧдӧн лӧсьӧдӧма «Воинскӧй слава кар» почёт ним.

2007 восянь гажсӧ пасйигӧн ёна кутісны вӧдитчыны георгиевскӧй лентаясӧн, кыдзи символӧн, коді петкӧдлӧ войтырлысь ӧтувъялунсӧ, гажсӧ, ветеранъясӧс казьтылӧмсӧ да пыдди пуктӧмсӧ[24].

2008 восянь парадсӧ бара кутісны нуӧдны боевӧй техникаӧн, тшӧтш и военнӧй авиацияӧн.

Москваын 2010 вося парадӧ пырӧдчисны Францияысь, Англияысь, США-ысь да Польшаысь Гитлерлы паныд мунысь коалиция серти Россиякӧд ёртасьысь странаяслӧн войскаяс. Таво Вермӧмлы сиӧм парад ӧтпырйӧ муніс Россияса 72 карын.

Вермӧм лунлы сиӧм шествиеяс сідзжӧ мунӧны став кар-геройын, военнӧй кытшъясын, Россияса да СНГ-са ӧткымын гырысь карын. Тайӧ лунӧ пыр аддзысьлӧны фронтӧвикъяс, пуктӧны венокъяс Тӧдтӧм Салдатлӧн гу дорӧ, слава да воинскӧй доблесть памятникъяс дорӧ, грымаылӧны салютъяс.

2012 воын Томскын медводдзаысь нуӧдісны «Бессмертнӧй полк» акция, кӧні мероприятиеӧ пырӧдчысьяс мунӧны колоннаӧн да нуӧны воюйтысь бать-мамныслысь, пӧль-пӧчьясныслысь портретъяс[25]. 2013 восянь тайӧ традицияыс паськаліс Россия пасьтала да сыысь бокын да воысь-во шымыртӧ пыр унджык кар да страна[26]. 2015 воын Россия пасьтала акцияыс чукӧртіс 12 миллион гӧгӧр мортӧс[27]. Сӧмын Москваын акцияӧ пырӧдчис 500 сюрс морт[28], тшӧтш и Россияса Президент В. В. Путин[29].

Москваын Вермӧмлы сиӧм парад[вежны | Вежны кодировкаын]
  • 1995 во — Вермӧмсянь 50 во. Поклоннӧй гӧра вылын мемориальнӧй комплекс да Манежнӧй изэрд вылын маршал Г. К. Жуковлы памятник восьтӧм. Гӧрд изэрд вылын ветеранъяслӧн пода парад, Поклоннӧй гӧра вылын военнӧй техникалӧн парад.
  • 2000 во — Вермӧмсянь 55 во. Гӧрд изэрд вылын муніс ветеранъяслӧн медбӧръя пода парад.
  • 2005 во — Вермӧмсянь 60 во. Парадыс вӧлі кык юкӧна: историческӧй да ӧнія. Парадлӧн кульминацияӧн лои «полуторкаясын» 2600 ветеранлӧн мунӧм. «Георгиевскӧй ленточка» акция панӧм.
  • 2008 во — Вермӧмсянь 63 во. Парад дырйи ӧнія Россиялӧн историяын медводдзаысь Гӧрд изэрд вылын позис видзӧдны сьӧкыд военнӧй техника[30].
  • 2009 во — Вермӧмсянь 64 во[31].
  • 2010 во — Вермӧмсянь 65 во. Парадын участвуйтісны Россияса Вооружённӧй Вынъясысь 11 335 военнослужащӧй, а сідзжӧ 13 суйӧрсайса канму, 161 единица военнӧй техника, 127 самолёт да вертолёт[32].
  • 2011 во — Вермӧмсянь 66 во. Парадын РФ-са Вооружённӧй Вынъясысь личнӧй состав кындзи участвуйтіс 106 единица бронетехника[33].
  • 2012 во — Вермӧмсянь 67 во. Парадын участвуйтіс 14 сюрс военнослужащӧй, военнӧй техника да самолётъяс[34].
  • 2013 во — Вермӧмсянь 68 во. Кыпыд шествиеын участвуйтіс 11 сюрс военнослужащӧй, уна военнӧй техника, а сідзжӧ 68 самолёт да вертолёт[35].
  • 2014 во — Вермӧмсянь 69 во. Ставнас военнӧй парадӧ пырӧдчис 11 сюрс военнослужащӧй, 151 единица военнӧй техника, 69 самолёт да вертолёт[36].
  • 2015 во — Вермӧмсянь 70 во. Гӧрд изэрд вылын парадӧ пырӧдчисны 15 сюрсысь унджык военнослужащӧй, 194 единица сухопутнӧй военнӧй техника, на лыдын «Армата» выль танк, 143 самолёт да вертолёт[37].
  • 2016 во — Вермӧмсянь 71 во. Парадын участвуйтісны 10 сюрс гӧгӧр морт да 130 единица боевӧй техника[38].
  • 2017 во — Вермӧмсянь 72 во. Парадын участвуйтіс 10 сюрсысь унджык морт да 114 единица техника, на лыдын «Тайфун-К» да «Тайфун-М» бронеавтомашинаяс[39].
  • 2018 во — Вермӧмсянь 73 во. Гӧрд изэрд вывті прӧйдитіс 13 сюрсысь унджык морт да 150 сикас военнӧй техника. Сынӧдті лэбисны 75 самолёт да вертолёт. Парадын медводдзаысь участвуйтісны «Терминатор» боевӧй машина, «Уран» роботъяс, «Катран» да «Корсар» пилоттӧг лэбалысь аппаратъяс[40].
  • 2019 во — Вермӧмсянь 74 во. Парадын участвуйтіс 13 сюрс морт да 130 единица боевӧй техника. Техника боксянь выльторъясӧн лоисны Aurus автомашинаяс, а сідзжӧ неважӧн примитӧм АК-12 автоматъяс. Вермӧмлы сиӧм парадлӧн сынӧдса юкӧныс Москваын вӧлі дугӧдӧма поводдя вӧсна[41].
  • 2020 во — Вермӧмсянь 75 во. Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ COVID-19 эпидемия вӧсна вӧлі нуӧдӧма сӧмын парадлысь сынӧдса юкӧнсӧ, мукӧд мероприятиесӧ вуджӧдiсны лӧддза-номъя тӧлысь 24-ӧд лун вылӧ. Военнӧй парадӧ пырӧдчис 14 сюрсысь унджык военнослужащӧй, 200 сайӧ единица военнӧй техника, 75 самолёт да вертолёт[42].
  • 2021 во — Вермӧмсянь 76 во. Москваын Гӧрд изэрдвывса парадын участвуйтісны 12 сюрс салдат да офицер, 191 боевӧй машина, а сідзжӧ 76 самолёт да вертолёт[43].
  • 2022 во — Вермӧмсянь 77 во. Гӧрд изэрд вылын парадын участвуйтісны 11 сюрс военнослужащӧй да 131 единица ӧнія вооружение да военнӧй техника[44].
  • Санкт-Петербургын Двореч изэрд вылын Вермӧмлы сиӧм парад, 2014 во

    Санкт-Петербургын Двореч изэрд вылын Вермӧмлы сиӧм парад, 2014 во

  • Вермӧм лун кежлӧ Москва флагъясӧн мичмӧдӧм, 2021 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

    Вермӧм лун кежлӧ Москва флагъясӧн мичмӧдӧм, 2021 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

  • Москваса Гӧрд изэрд вылын 70 вося юбилей кежлӧ парадлӧн сынӧдса юкӧн

    Москваса Гӧрд изэрд вылын 70 вося юбилей кежлӧ парадлӧн сынӧдса юкӧн

  • Вермӧмлы сиӧм 2015 вося парад

    Вермӧмлы сиӧм 2015 вося парад

Вӧвлӧм СССР-са странаясын гаж

[вежны | Вежны кодировкаын]
Донецкын Вермӧм лун, 2016 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

Вермӧм лунсӧ пасйӧны да сійӧ лыддьысь уджавтӧм лунӧн СНГ-са пӧшти став мутасын: Азербайджанын, Арменияын, Белоруссияын, Казахстанын, Киргизияын, Молдавияын, Россияын, Таджикистанын, Туркменистанын[3][4], Узбекистанын, а сідзжӧ Грузияын, мыйкӧ мында торъя мутасӧн шуӧм Абхазияын[45], Лунвыв Осетияын[46], Донецкӧй Народнӧй Республикаын[47] да Луганскӧй Народнӧй Республикаын[48], торъя мутасӧн шутӧм Нагорно-Карабахскӧй Республикаын[49] да Приднестровьеын. Быд во Россотрудничествоӧс петкӧдлысьяс отсалӧны нуӧдӧны Вермӧм лунлы сиӧм гажсӧ суйӧр сайын. Быд во тайӧ лунлы сиӧм мероприятиеяс нуӧдсьӧны мирлӧн уна пельӧсын.

Азербайджан[вежны | Вежны кодировкаын]
Азербайджанса Президент Ильхам Алиевлӧн Бакуын Сӧветскӧй Союзса кыкысь Герой Ази Аслановлӧн гу вылын памятник дорын Айму вӧсна Ыджыд тышса ветеранъяскӧд аддзысьлігӧн. 2016 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

Азербайджанын торйӧн нин пыдди пукӧны ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун да Айму вӧсна Ыджыд тышса ветеранъясӧс. Азербайджанса президент Гейдар Алиевлӧн шуӧм серти 1994 восянь ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунсӧ пасйӧны Азербайджанын быд во кыдзи Вермӧм лун да сійӧ лоӧ шойччан лунӧн. Традиция серти ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ Азербайджанса президент Ильхам Алиев аддзысьлӧ войнаса ветеранъяскӧд Сӧветскӧй Союзса кыкысь Герой Ази Аслановлӧн гу вылын памятник дорын[пасйӧд 1][50], вайӧ памятник дорӧ дзоридзьяс да казьтыштӧ Азербайджанысь Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧм став воинлысь паметьсӧ[51][52][53].

2016 восянь Бакуын быд во мунӧ «Бессмертнӧй полк» акция, кодӧс котыртӧны Азербайджанса казакъяслӧн землячество отсӧгӧн. Акция дырйи мероприятиеын участвуйтысьяс чукӧртчывлӧны Бакуса Наримановскӧй районын сулалысь мездысь воинъяс ӧтувъя гу дорӧ, кодъяс усины Айму вӧсна Ыджыд тышын, пуктӧны дзоридзьяс да казьтыштӧны фашизм вермӧм вӧсна олӧмсӧ сетысь геройясӧс[пасйӧд 2][50][54][55].

Армения[вежны | Вежны кодировкаын]
Вермӧмлы сиӧм парк да Армения-Мам монумент, 2020 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

Öнія Арменияын Айму вӧсна Ыджыд тышса геройяс да жертваяс йылысь паметьсӧ некод оз вушты, а Вермӧм лун «тӧдчӧдӧ Арменияса войтырлысь повтӧмлунсӧ да бӧр кыпалӧмсӧ»[56].

Гаж водзвылын быд во гырысь каръясын нуӧдӧны «Георгиевскӧй ленточка» патриотическӧй акция[57][58][59][60]. 2016 восянь «Арменияса Бессмертнӧй полк» ӧтйӧза патриотическӧй организация быд во Ереванын да Гюмриын нуӧдӧ «Бессмертнӧй полк» да «Дорога памяти» акцияяс[61][62][63]. 2020 воын сідзжӧ вӧлі заводитӧма «Менам геройлӧн история» онлайн акция, кӧні странаса быд олысь вермас висьтавны войнаын участвуйтысь аслас рӧдвуж йывсьыс[64].

Арменияса тӧдчана канму уджалысьяс пасйӧны историяын сӧветскӧй войтырлысь Нацистскӧй Германиялы паныд тышын медшӧр пайсӧ да ӧлӧдӧны сійӧс торкны зільӧмысь[56].

Узбекистан[вежны | Вежны кодировкаын]

1999 восянь ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун Узбекистанын лоӧ войтырсикас гажӧн — Паметь да Почёт лунӧн[65].

Украина[вежны | Вежны кодировкаын]

Мӧд мирӧвӧй войнаын нацизм Верман лун.

Киевын Крещатикын Вермӧм лун, 2010 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун, Т-34-85 танк

1991 восянь 2015 воӧдз Украинаын Вермӧм лунсӧ официальнӧя пасйисны кыдзи «Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧм лун». Но 2015 вося косму тӧлысь 9-ӧд лунӧ Украинаса Медвылыс Рада вынсьӧдіс «1939-1945 воясся Мӧд мирӧвӧй войнаын нацизм вермӧмсӧ нэммӧдӧм йылысь» оланпас[66], ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ оланпассӧ кырымаліс президент да ода-кора тӧлысь 21-ӧд лунӧ сійӧ вынсяліс[67][пасйӧд 3].

Официальнӧя пасйӧны Казьтылан да бурасян лун (ода-кора тӧлысь 8-ӧд лун) да Мӧд мирӧвӧй войнаын нацизм Верман лун (ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун)[67][68]. Сідзжӧ 2015 восянь Украинаын оз позь вӧдитчыны сӧветскӧй символикаӧн[69], сы лыдын Вермӧм Знамяӧн[70].

Гажсӧ вежӧм вылӧ видзӧдтӧг, Вермӧм лунсӧ, кыдзи йӧзыс велалiсны вояс чӧж, пасйӧны и водзӧ, сӧмын неофициальнӧя. Торйӧн кӧ, 2017 воын Украинаса ӧткымын обласьтын муніс «Бессмертнӧй полк», мый помасис сыын участвуйтысьяслӧн националистическӧй организацияясӧс петкӧдлысьяскӧд тыш-зыкӧн[71].

2018 воын тайӧ акция серти шествие бӧрын Киевын пансис кось[72]. Таысь кындзи, Украинаын Вермӧм лун пасйигӧн вӧлі арестуйтӧма йӧзӧс сыысь, мый найӧ вӧдитчисны ӧлӧдӧм символикаӧн (ставнас страна пасьта вӧлі арестуйтӧма 14 мортӧс)[73].

Айму вӧсна Ыджыд тышса символика[вежны | Вежны кодировкаын]

СССР-ын Айму вӧсна Ыджыд тышын вермӧмлӧн медшӧр символъясӧн вӧліны Куслытӧм би, кар-геройясын мемориалъяс, Айму вӧсна тышлӧн орден, гвардейскӧй лента, гӧрд гвоздика, салдатлӧн звёздочкаа пилотка да мукӧдтор. Бӧрынджык на дорӧ содтісны Россияын «Георгиевскӧй ленточка» акция да СНГ-са мукӧд странаын сыкӧд ӧткодьторъяс.

Вӧвлӧм СССР-са странаясысь бокын гаж

[вежны | Вежны кодировкаын]
Берлинын мездысь воинлы памятник дорын дзоридзьяс, 2010 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун
Софияын Сӧветскӧй армиялы памятник водзын болгара, 2015 вося ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун

 Израиль. Израильын сідзжӧ пасйӧны Вермӧм лун[74]. Тайӧ странаас ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун лои канму гажӧн 2000 воын, кор лои вынсьӧдӧма Мӧд мирӧвӧй войнаса ветеранъяс да блокада улӧ веськалӧм йӧз йылысь оланпас. Тайӧ гажсӧ вайисны СССР-ысь (сылӧн киссьытӧдз да киссьӧм бӧрын) репатриантъяс, кодъяс и вӧчисны ставсӧ, медым Вермӧм лунсӧ пасйисны канму тшупӧдын[75]. Кыпыд парадъясӧ пырӧдчӧны Айму вӧсна Ыджыд тышса ветеранъяс, кодъяслысь Германияӧс пасьвартӧмын ыджыд пайсӧ Израиль эз дзик пыр, но признайтіс[75][пасйӧд 4]. 2017 вося сора тӧлысьын Израильса парламент официальнӧя вынсьӧдіс нацистскӧй Германияӧс Вермӧм лунсӧ ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ пасйӧм йылысь оланпас[76][77].

 Сербия. Ода-кора тӧлысь 9-ӧд лун странаын лоӧ канму гажӧн.

 Германия. Германияын официальнӧя пасйӧны ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунсӧ кыдзи Мездан лун. И кӧть тайӧ луныс оз ло канму гажӧн, пырджык страна пасьтала нуӧдӧны уна сикас казьтылан мероприятие, торйӧн нин гӧгрӧс пасъяс дырйи. Таысь кындзи, Берлинын ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ Трептов-паркын нуӧдӧны казьтылан мероприятиеяс, пуктӧны мездысь воин памятник дорӧ венокъяс да котыртӧны гаж, кӧні, медводз, участвуйтӧны рочӧн сёрнитысь войтыр[78].

 Ыджыд Британия. Лондонын (Ыджыд Британия) Вермӧм лунсӧ пасйӧны быд во 2007 восянь. Тӧдчанаӧн лоӧны Войвывса конвойяс, кӧні Великобритания тшӧтш босьтӧ ыджыд пай. Гажӧдчӧмсӧ нуӧдӧны ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ. Мероприятиеяс лыдын — «Белфаст» крейсер вылын церемония (Темза юлӧн лунвыв берегӧ сувтӧдӧм музей), кытчӧ пырӧдчӧны Британияса да Россияса ветеранъяс, Британияса королевскӧй семьяӧ пырысьяс, Россияса да Британияса дипломатъяс. 2012 восянь гаж дырйи петкӧдчӧ Королевскӧй филармоническӧй оркестр, уджтасӧ П. И. Чайковскийлысь «1812 во» увертюра быть пыртӧмӧн. Кор сійӧ юргӧ крейсерсянь грымӧбтӧны пушка залпъяс.

 Болгария. Болгарияса Народнӧй Республика быд во пасйис Вермӧм лунсӧ 1945 восянь 1989 воӧдз. 1989 вося вӧльгым тӧлысь 10-ӧд лун бӧрын Вермӧм лунсӧ вӧлі киритӧма странаын официальнӧй канму гажъяс лыдысь. Та вылӧ видзӧдтӧг, болгара — русофильскӧй организацияясӧ, шуйгавыв ютыр партияясӧ пырысьяс, православнӧй да славянскӧй асвежӧртӧма йӧз пасйӧны Вермӧм лунсӧ быд во[79]. 2005 восянь Вермӧм лун пасйысь болгара новлӧны георгиевскӧй ленточкаяс[80].

 Словакия. Словакияын канму тшупӧдын вылӧ донъялӧны Мӧд мирӧвӧй война воясӧ Чехословакия да Асыввыв Европа мездӧмын Гӧрд армиялысь пайсӧ. Словакия мездӧм могысь ассьыс олӧмсӧ сетіс 63 сюрс сӧветскӧй воин. Нацизм Вермӧм лун странаын лоӧ канму гажӧн да сійӧс пасйӧны ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунӧ. Тайӧ лунӧ президент да премьер-министр пыр ветлӧны военнӧй мемориалъяс дорӧ да пуктӧны мездысь воинъялы памятникъяс дорӧ дзоридзьяс. Словакияӧс мездысьяс йылысь паметьсӧ ёнмӧдӧмӧ тӧдчана пай пуктіс Словакияса политик, унаысь премьер-министр Роберт Фицо[81][82].

Вермӧм лунлы сиӧм наградаяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
СССР[вежны | Вежны кодировкаын]
Орден «Победа» «Вермӧм» орден
Медаль «За взятие Берлина» «Берлин босьтӧмысь» медаль
Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Германияӧс вермӧмысь» медаль
Юбилейная медаль «Двадцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь кызь во» юбилейнӧй медаль
Order of Glory Ribbon Bar.png «Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 25 во» морӧсвыв пас
Юбилейная медаль «Тридцать лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь комын во» юбилейнӧй медаль
Юбилейная медаль «Сорок лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь нелямын во» юбилейнӧй медаль
Болгария[вежны | Вежны кодировкаын]
Медаль «Отечественная война 1944—1945 гг.» «1944-1945 воясся Айму вӧсна тыш» медаль
Медаль «За участие в антифашистской борьбе» «Фашизмлы паныд тышын участвуйтӧмысь» медаль
Медаль «30 лет Победы над фашистской Германией» «Фашистскӧй Германияӧс Верӧмсянь 30 во» медаль
Медаль «40 лет Победы над фашизмом» (НРБ) «Фашизм Вермӧмсянь 40 во» медаль
Вермӧмсянь 30 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй сьӧмпас, 1975 во
Югославия[вежны | Вежны кодировкаын]
Партизанский памятный знак 1941 года 1941 вося партизанскӧй казьтылан пас
Медаль «30 лет победы над фашизмом» «Фашизм Вермӧмсянь 30 во» медаль
Медаль «Смерть фашизму — свобода народу» «Фашизмлы пом — йӧзлы мездлун» медаль
Россия[вежны | Вежны кодировкаын]
Медаль «50 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 50 во» юбилейнӧй медаль
Медаль 60 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг. «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 60 во» юбилейнӧй медаль
Медаль «65 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 65 во» юбилейнӧй медаль
70 victory rib.png «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 70 во» юбилейнӧй медаль
Медаль «75 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 75 во» юбилейнӧй медаль
Азербайджан[вежны | Вежны кодировкаын]
Медаль «75 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» (Азербайджан) «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 75 во» юбилейнӧй медаль
Беларуссия[вежны | Вежны кодировкаын]
60 лет освобождения Республики Беларусь от немецко-фашистских захватчиков «Беларусь Республикаӧс немецко-фашистскӧй захватчикъясысь мездӧмсянь 60 во» медаль
65 лет освобождения Республики Беларусь от немецко-фашистских захватчиков «Беларусь Республикаӧс немецко-фашистскӧй захватчикъясысь мездӧмсянь 65 во» медаль
70 лет освобождения Республики Беларусь от немецко-фашистских захватчиков «Беларусь Республикаӧс немецко-фашистскӧй захватчикъясысь мездӧмсянь 70 во» медаль
75 лет освобождения Беларуси от немецко-фашистских захватчиков «Белоруссияӧс немецко-фашистскӧй захватчикъясысь мездӧмсянь 75 во» медаль
75 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 годов «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 75 во» медаль
Вермӧмсянь 20 во тыригкежлӧ юбилейнӧй сьӧмпас, 1965 во
Украина[вежны | Вежны кодировкаын]
«Украина мездӧмсянь 50 во» казьтылан пас
Юбилейная медаль «60 лет освобождения Украины от фашистских захватчиков» «Украинаӧс фашистскӧй захватчикъясысь мездӧмсянь 60 во» юбилейнӧй медаль
Медаль «70 лет освобождения Украины от фашистских захватчиков» «Украинаӧс фашистскӧй захватчикъясысь мездӧмсянь 70 во» медаль
Юбилейная медаль «70 лет Победы над нацизмом» «Нацизм Вермӧмсянь 70 во» юбилейнӧй медаль
Орден Богдана Хмельницкого (Украина) Богдан Хмельницкийлӧн орден
Казахстан[вежны | Вежны кодировкаын]
Медаль «60 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» (Казахстан) «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 60 во» медаль
Медаль «65 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» (Казахстан) «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 65 во» медаль
ЛНР[вежны | Вежны кодировкаын]
Юбилейная медаль «70 лет Победы» «Вермӧмсянь 70 во» юбилейнӧй медаль
Молдавия[вежны | Вежны кодировкаын]
Орден Республики (Молдавия) Республикаса орден
Туркменистан[вежны | Вежны кодировкаын]
  • «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 60 во» юбилейнӧй медаль
  • «1941-1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тышын Вермӧмсянь 75 во» юбилейнӧй медаль
Израиль[вежны | Вежны кодировкаын]
Медаль «Борец с нацизмом» «Нацизмкӧд тышкасьысь» медаль

Культураын Вермӧм лун

[вежны | Вежны кодировкаын]
Музыка[вежны | Вежны кодировкаын]
  • Вермӧм лун (сьыланкыв)
Телевидение[вежны | Вежны кодировкаын]
  • «Салют победы» (СССР-са Шӧр телевидениеын 7 концертнӧй уджтас (реж. Виктор Черкасов), 1983—1985)
  • «9 мая. Личное отношение» (телеальманах, 2008—2010)
Кино[вежны | Вежны кодировкаын]
  • Вермӧм лун (Сергей Лозницалӧн документальнӧй фильм, 2018)
Филателия[вежны | Вежны кодировкаын]
  • 2015 вося марка, Беларусь

    2015 вося марка, Беларусь

  • Вермӧмсянь 70 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй марка (2015 во), Армения

    Вермӧмсянь 70 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй марка (2015 во), Армения

  • «Вермӧм гаж» гижӧда пошта марка. СССР, 1945 (ЦФА [АО «Марка»] 962 №)

    «Вермӧм гаж» гижӧда пошта марка. СССР, 1945 (ЦФА [АО «Марка»] 962 №)

  • Мед олас миян Вермӧм! пошта марка. СССР, 1945

    Мед олас миян Вермӧм! пошта марка. СССР, 1945

  • Вермӧмсянь 55 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй маркаяс. Россия, 2000

    Вермӧмсянь 55 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй маркаяс. Россия, 2000

  • Вермӧм лунсянь 65 во тыригкежлӧ пошта блок. Азербайджан, 2010

    Вермӧм лунсянь 65 во тыригкежлӧ пошта блок. Азербайджан, 2010

  • Вермӧмсянь 60 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй марка. Украина, 2005

    Вермӧмсянь 60 во тырӧмлы сиӧм юбилейнӧй марка. Украина, 2005

  • СССР-са пошта марка, 1985 во

    СССР-са пошта марка, 1985 во

Роч православнӧй вичкоын Вермӧм лун

[вежны | Вежны кодировкаын]

1945 вося Ыджыд лунся посланиеын Москваса да став Рочмуса Патриарх Алексий I гижліс[83]:

Ыджыд лунӧ Кристос Ловзьӧм кузя радлуныс ӧні ӧтлаасьӧ югыд лачаӧн, мый збыльыс да югыдыс регыд вермасны абу збыль да пемыд Германияса фашизмсӧ, кодӧс миян синъяс водзын ӧтув пасьвартӧны миян повтӧм войскаяс да миян союзникъяслӧн войска.

Фашизмлӧн пемыд вынъяс эз вермыны сувтны паныд да мешайтны Кристослӧн югыдлунлы да вынлы, да Енлӧн помтӧм вынйӧрыс тыдовтчис мортлӧн мӧвпавны позьтӧм вын весьтын.

Енлы юрбитӧмын аслыспӧлӧслун[вежны | Вежны кодировкаын]

Косму тӧлысь 26-ӧд лун (ода-кора тӧлысь 9-ӧд лунӧ), Вермӧм лун, Роч православнӧй вичкоын — Рӧдитель лун, кор казьтывлӧны усьӧм воинъясӧс. Тайӧ кувсьӧмаясӧс торйӧн казьтылан дзик ӧти лун. Литургия бӧрын вичкоясын служитӧны усьӧм воинъяс йылысь панапида[84]. Быд во Вермӧм лунӧ казьтывны «воинъясӧс, кодъяс сетісны ассьыныс олӧмнысӧ эскӧм, Айму да войтыр вӧсна, да ставнысӧ, кодъяс мучитчӧмӧн пӧгибнитісны 1941—1945 воясся Айму вӧсна Ыджыд тыш воясӧ», индӧма Роч Православнӧй вичколӧн Аркирейяслӧн 1994 вося Соборӧн[85].

2010 вося Вермӧм лун водзвылын Москваса да став Роч муса Патриарх Кирилл бласлӧвитіс тайӧ гаж дырйиыс Роч православнӧй вичколӧн став храмын «миянлысь войтырӧс страшнӧй, кувсьӧм вайысь вӧрӧгысь, лёкторйысь, кутшӧмӧс эз тӧдлы миян Айму история чӧж, мездӧм йылысь кевмысьӧм вылӧ». Патриарх лӧсьӧдіс тайӧ кевмысьӧмыслы торъя молитва, подув пыдди босьтіс Москваса вежа Филаретлысь молитва, кодӧс вӧлі гижӧма роч армияӧн Наполеонӧс вермӧм кузя[86].

Лоӧмторсӧ донъялӧм[вежны | Вежны кодировкаын]

Вермӧм йылысь сёрнисӧ водзӧ нуӧдігӧн Патриарх Кирилл чуксаліс не вунӧдны, мый сійӧ «лоис Ен вӧля отсӧгӧн», а тышыс, сылӧн кывъяс серти, вӧлі Енсянь испытайтӧмӧн, кодӧс колӧ примитны каитчӧмӧн[86]:

И вочакыв пыдди Ен вӧчас дивӧторъяс, кыдзи сійӧ шензьӧдана ногӧн мездіс Москва да миянлысь странанымӧс да став Европасӧ.

— Интерфакс. Патриарх Кирилл гижис Вермӧм лун кежлӧ торъя молитва[86]

Патриарх Кирилллӧн кывъяс серти, Москваса Филарет дырйи (мӧд ногӧн кӧ, ХІХ нэмын) Роч вичко лыддьыліс Наполеонлӧн армиялысь уськӧдчӧмсӧ став йӧзсӧ «грексьыс накажитӧмӧн». Сійӧ казьтыштіс, мый буретш во сайын (стӧча кӧ, 2009 воын) корис гӧгӧрвоны Вермӧмсӧ кыдзи сьӧкыдлунъяс бӧрын, кутшӧмъяс лоисны мортлӧн грекъяс вӧсна, йӧзлы Енсянь бур вӧчӧмӧн, да висьталіс, мый сэки сійӧс «шензьӧдіс светскӧй прессалӧн реакцияыс»: уна журналист критикуйтісны тайӧ тезиссӧ[86].

Колӧ шуны, донъялӧмъясыс, кодъяс серти Айму вӧсна Ыджыд тыш вӧлі войтырлӧн мыж вӧсна «Енлӧн кӧсйӧмӧн», вӧліны и водзджык. Торйӧн кӧ, архимандрит Кириллӧн (Павловлӧн) кывъяс серти[пасйӧд 5], кутшӧмъясӧс сійӧ шуліс 1990-ӧд вояс шӧрын, «Айму вӧсна ыджыд страшнӧй тыш, дерт, лои Енлӧн кӧсйӧм серти» Ентӧг овны зільӧмысь, эскӧмсӧ дзикӧдз бырӧдны да тырвыйӧ атеизм вынсьӧдны кӧсйӧмысь[87][88].

Ен водзвыв аддзис вӧрӧглысь тайӧ планъяссӧ, да медым не лэдзны найӧс пӧртны олӧмӧ, Ен лэдзис нуӧдны тыш. Тайӧ абу прӧста сідз.

— Архимандрит Кирилл (Павлов). Ме муні Евангелльӧӧн да эг пов…[87][88]

Айму вӧсна Ыджыд тышын «Вермӧм лун» терминлӧн история

[вежны | Вежны кодировкаын]

Медводдзаысь роч литератураын «Вермӧм лун» кывтэчасӧн вӧдитчӧма Москва вӧсна тыш дырйи, вежон мысти сы бӧрын, кор Гӧрд Армия медводдзаысь кутіс повтӧг воча зырны вӧрӧгӧс. 1941 вося ӧшым тӧлысь 12-ӧд лунӧ гижысь Илья Эренбурглӧн «Победалӧн судьба» статьяын, кутшӧмӧс вӧлі йӧзӧдӧма «Московский железнодорожник» газетын да сиӧма стальнӧй магистральяс вылын уджалысьяслы, торйӧн кӧ, висьтавсис:[89][90]

«Кӧрт туйяс — сӧнъяс, на кузя визувтӧ страналӧн вирыс: снарядъяс да нянь, бомбаяс да мусир. Гӧрд Армия эскӧмӧн видзӧдӧ кӧрт туй вылын уджалысьяс вылӧ: найӧ оружие серти вокъяс — ӧтиыс лыйлӧ, мӧдыс сеталӧ патронъяс. Кӧрт туй вылын уджалысьяс петкӧдлісны асьнысӧ повтӧм боечьясӧн. Лётчикъяскӧд, танкистъяскӧд, артиллеристъяскӧд, морякъяскӧд ӧтвылысь найӧ вӧчӧны ставсӧ Вермӧм ради. Ме аддзылі Брянскын, кыдзи уджалісны кӧрт туй вылын зільысьяс би улын. Усины бомбаяс, но повтӧм йӧз лӧня разисны боеприпасъяс тыра вагонъяс… Кор воас Вермӧм лун, миян боечьяс медводз казьтыштасны кӧрт туй вылын уджалысьясӧс…»[89][91]

Сідзжӧ видзӧд

[вежны | Вежны кодировкаын]
  • Европаын Вермӧм лун
  • Японияӧс Вермӧм лун
  • Казьтылан да шогалан лун
  • Харбинын Вермӧмлы сиӧм парад
  • Чӧв олыштӧм (телепередача)
  • Украинаӧс фашистскӧй захватчикъясысь мездан лун
  • Ветеранлӧн керка дорын парад
  • Россияын уджалан календар

Пасйӧдъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
Гӧгӧрвоӧдӧмъяс
  1. ↑ С 2020 года в связи с пандемией COVID-19 и особой опасностью этой болезни для лиц старше 65 лет мероприятие в таком формате не проводится.
  2. ↑ В 2021 году в связи с пандемией COVID-19 акция состоялась в онлайн-формате.
  3. ↑ В соответствии с Указом президента Украины от 10 июня 1997 года № 503/97 «О порядке официального обнародования нормативно-правовых актов и вступления их в силу» закон вступает в силу на следующий день после его официального опубликования.
  4. ↑ В частности, министр абсорбции Израиля Софа Ландвер в 2013 году отметила: «сейчас впервые в Израиле осознали, что без той роли, которую эти люди сыграли в разгроме гитлеровской Германии, не было бы, наверное, и нашего еврейского государства» (см. цитируемый источник Архивса копия 18 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын)
  5. ↑ В отдельных источниках упоминается как схиархимандрит.
Ӧшмӧсъяс
  1. ↑ Парламент Израиля утвердил празднование Дня Победы 9 мая Архивса копия 29 рака тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын // РИА Новости
  2. ↑ ТАСС, 8 мая 2023. Президент Словакии отметила роль Красной армии в освобождении Восточной Европы. День Победы над фашизмом является в стране государственным праздником и отмечается 8 мая
  3. ↑ 1 2 Национальные праздники Туркмении
  4. ↑ 1 2 В Туркменистане утверждён новый перечень праздничных и памятных дат Архивса копия 6 тӧвшӧр тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын
  5. ↑ 1 2 Указ Президиума Верховного Совета СССР от 8 мая 1945 г. «Об объявлении 9 мая праздником победы». Шыӧдчан кадпас: 11 ода-кора тӧлысь 2020. Архивируйтӧма 17 сора тӧлысь 2019.
  6. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 26 апреля 1965 г. «Об объявлении 9 мая нерабочим днём». Шыӧдчан кадпас: 21 моз тӧлысь 2017. Архивируйтӧма 21 моз тӧлысь 2017.
  7. ↑ 1 2 Россия и СССР в войнах XX века. Потери вооружённых сил. Шыӧдчан кадпас: 10 косму тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 5 йирым тӧлысь 2007.
  8. ↑ Берлинская операция 1945 — статья из Большой советской энциклопедии
  9. ↑ «За Берлин» в Учительской газете. Шыӧдчан кадпас: 2014. Архивируйтӧма 3 ода-кора тӧлысь 2008.
  10. ↑ Эмӧсь и альтернативнӧй версияяс, коди збыльысь лэптіс сӧветскӧй дӧрапассӧ рейхстаг вылӧ.
  11. ↑ Солдат эфира Интервью А. Шереля с Н. Левитаном.Московский Комсомолец. (2.10.2004).
  12. ↑ Сводка Совинформбюро за 15 мая 1945 года. Шыӧдчан кадпас: 8 ода-кора тӧлысь 2008. Архивируйтӧма оригинала 24 моз тӧлысь 2007 года.
  13. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 8 мая 1945 г. «Об объявлении 9 мая праздником победы». Шыӧдчан кадпас: 10 косму тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 18 тӧвшӧр тӧлысь 2012.
  14. ↑ 1 2 3 Татьяна Воронцова. Юбилеи Победы Архивса копия 21 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // Проект «Уроки истории. XX век», 26 мая 2009 г.
  15. ↑ 70-летие Великой Победы Архивса копия 20 ода-кора тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын // Гарант. РУ, информационно-правовой портал.
  16. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 26 апреля 1965 г. № 3478-VI «Об объявлении 9 мая нерабочим днём». Шыӧдчан кадпас: 7 ода-кора тӧлысь 2016. Архивируйтӧма 23 вӧльгым тӧлысь 2015.
  17. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 26 апреля 1965 г. № 3479-VI «О признании утратившей силу статьи 1 Указа Президиума Верховного Совета СССР от 23 декабря 1947 г.» Шыӧдчан кадпас: 16 ода-кора тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 22 ода-кора тӧлысь 2015.
  18. ↑ 1 2 3 4 5 Денис Бабиченко. Эти дни Победы. Итоги, № 19/465 (10 ода-кора тӧлысь 2005). Шыӧдчан кадпас: 17 рака тӧлысь 2011. Архивируйтӧма 19 ӧшым тӧлысь 2019.
  19. ↑ «Этот День Победы»: когда 9 мая стало выходным и как отмечали праздник в СССР и России Архивса копия 7 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын, страница 2 // ТАСС.
  20. ↑ 1 2 История парадов Победы на Красной площади — Биографии и справки — ТАСС. Шыӧдчан кадпас: 8 тӧвшӧр тӧлысь 2021. Архивируйтӧма 10 тӧвшӧр тӧлысь 2021.
  21. ↑ 1 2 3 История парадов Победы на Красной площади — Биографии и справки — ТАСС. Шыӧдчан кадпас: 8 тӧвшӧр тӧлысь 2021. Архивируйтӧма 10 тӧвшӧр тӧлысь 2021.
  22. ↑ «Этот День Победы»: когда 9 мая стало выходным и как отмечали праздник в СССР и России — ТАСС. Шыӧдчан кадпас: 13 ода-кора тӧлысь 2021. Архивируйтӧма 13 ода-кора тӧлысь 2021.
  23. ↑ Федеральный закон от 13 марта 1995 г. № 32-ФЗ «О днях воинской славы и памятных датах России». Kremlin.ru. Шыӧдчан кадпас: 9 урасьӧм тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 26 вӧльгым тӧлысь 2021.
  24. ↑ "Георгиевская ленточка": история акции, РИА Новости (20070424T1254). Шыӧдчан кадпас: 9 ода-кора тӧлысь 2024.
  25. ↑ Бессмертный полк. Шыӧдчан кадпас: 10 косму тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 16 косму тӧлысь 2015.
  26. ↑ Акция «Бессмертный полк» пройдёт 9 мая в 800 городах 12 стран мира Архивса копия 6 косму тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // «РИА Новости», 2 апреля 2015 г.
  27. ↑ В шествии «Бессмертного полка» участвовали 12 миллионов россиян Архивса копия 11 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // РИА Новости, 9 мая 2015 г.
  28. ↑ Что увидел и чего не увидел Запад в День Победы Архивса копия 15 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // РИА Новости, 12 мая 2015 г.
  29. ↑ Путин с портретом отца-фронтовика присоединился к шествию «Бессмертного полка» Архивса копия 11 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // ТАСС, 9 мая.
  30. ↑ Военный парад в честь 63-й годовщины Победы в Великой Отечественной войне. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  31. ↑ Военный парад на Красной площади. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  32. ↑ На Красной площади состоялся парад в честь 65-й годовщины Великой Победы. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  33. ↑ Военный парад на Красной площади. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  34. ↑ Военный парад в честь 67-й годовщины Великой Победы. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  35. ↑ Военный парад в честь 68-й годовщины Великой Победы. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  36. ↑ Парад Победы на Красной площади. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  37. ↑ Парад в честь 70-летия Великой Победы. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  38. ↑ Военный парад на Красной площади. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  39. ↑ Военный парад на Красной площади. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  40. ↑ Военный парад на Красной площади. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 2 ода-кора тӧлысь 2022.
  41. ↑ Парад Победы — 2019. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 9 ода-кора тӧлысь 2021.
  42. ↑ Парад в честь 75-летия Великой Победы. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 8 косму тӧлысь 2022.
  43. ↑ Чем запомнился Парад Победы 2021 года. Шыӧдчан кадпас: 2 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 31 ӧшым тӧлысь 2021.
  44. ↑ Парад военной техники и авиации 9 мая // www.kp.ru. — 2022. Архивировано 10 ода-кора тӧлысь 2022 года.
  45. ↑ Государственные праздники Республики Абхазия. Шыӧдчан кадпас: 2014. Архивируйтӧма оригинала 18 рака тӧлысь 2012 года.
  46. ↑ В Южной Осетии утверждён календарь праздничных дней и памятных дат. Шыӧдчан кадпас: 2014. Архивируйтӧма 30 вӧльгым тӧлысь 2012.
  47. ↑ Указ главы Донецкой Народной Республики «О праздниках в Донецкой Народной Республике». Шыӧдчан кадпас: 19 лӧддза-номъя тӧлысь 2018. Архивируйтӧма оригинала 23 урасьӧм тӧлысь 2015 года.
  48. ↑ День Победы 9 мая в ЛНР объявлен государственным праздником Архивса копия 13 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // ТАСС, 27 апреля 2015 г.
  49. ↑ Праздники и памятные даты НКР. Шыӧдчан кадпас: 13 ода-кора тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 20 рака тӧлысь 2016.
  50. ↑ 1 2 В России и Азербайджане отмечают 76-ю годовщину Победы в Великой Отечественной войне. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 18 лӧддза-номъя тӧлысь 2021.
  51. ↑ Ильхам Алиев и Мехрибан Алиева посетили могилу Ази Асланова. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 10 ода-кора тӧлысь 2022.
  52. ↑ Ильхам Алиев и Мехрибан Алиева посетили могилу Ази Асланова. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 10 ода-кора тӧлысь 2022.
  53. ↑ Ильхам Алиев посетил могилу Ази Асланова. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 10 ода-кора тӧлысь 2022.
  54. ↑ Победа объединяет: акция «Бессмертный полк» прошла в Баку. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 10 ода-кора тӧлысь 2022.
  55. ↑ Мы их помним, значит, они живут вечно: как в Баку отметили День Победы — фото. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022. Архивируйтӧма 10 ода-кора тӧлысь 2022.
  56. ↑ 1 2 Енокян А.В. Историческая память о Великой Отечественной войне в Армении // Постсоветские исследования. — 2020. — Т. 3, № 5. — С. 403—408. Архивировано 17 урасьӧм тӧлысь 2022 года.
  57. ↑ В Ереване стартовала акция "Георгиевская ленточка", РИА Новости (28.04.2019). Архивируйтӧма 28 косму тӧлысь 2022 вося. Шыӧдчан кадпас: 11 ода-кора тӧлысь 2022.
  58. ↑ В Армении прошла акция «Георгиевская ленточка» с участием военнослужащих ЮВО и юнармейцев, МО России (06.05.2019).
  59. ↑ В Ереване дан старт акции «Георгиевская ленточка», Армянский музей Москвы (01.09.2021).
  60. ↑ В Армении стартовала акция "Георгиевская лента", https://ru.armeniasputnik.am (27.04.2022).
  61. ↑ К шествию «Бессмертный полк» в Ереване присоединился и президент Армении Армен Саркисян, panorama.am (09.05.2018). Архивируйтӧма 26 рака тӧлысь 2022 вося. Шыӧдчан кадпас: 10 ода-кора тӧлысь 2022.
  62. ↑ Бессмертный полк Армении пройдет по Еревану в четвёртый раз, rusarminfo.ru (09.04.2019). Архивируйтӧма 12 косму тӧлысь 2021 вося. Шыӧдчан кадпас: 21 косму тӧлысь 2022.
  63. ↑ Безмолвная акция «Бессмертный полк» прошла в Ереване // https://ru.armeniasputnik.am/. — 2022. — 9 ода-кора тӧлысь. Архивировано 10 ода-кора тӧлысь 2022 года.
  64. ↑ «Бессмертный Полк Армении» запускает онлайн акцию «История моего героя», newsarmenia.am (22.04.2020). Архивируйтӧма 10 ода-кора тӧлысь 2022 вося. Шыӧдчан кадпас: 21 косму тӧлысь 2022.
  65. ↑ maksad. День Памяти и Почестей в Узбекистане – как он возник (неопр.). Новости Узбекистана сегодня: nuz.uz (8 ода-кора тӧлысь 2022). Шыӧдчан кадпас: 8 косму тӧлысь 2023.
  66. ↑ Текст закона. Шыӧдчан кадпас: 20 моз тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 24 рака тӧлысь 2016.
  67. ↑ 1 2 Закон України «Про увічнення перемоги над нацизмом у Другій світовій війні 1939—1945 років» // Голос України: газета Верховної Ради України. — 2015. — 20 травня (№ 87).
  68. ↑ В Украине отменили «Великую Отечественную войну» Архивса копия 15 косму тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // «Вести-Репортёр», 9 апреля 2015 г.
  69. ↑ Порошенко велел отказаться от понятия «Великая Отечественная война» Архивса копия 5 косму тӧлысь 2016 Wayback Machine ресурсын // Взгляд (интернет-газета), 15 мая 2015 г.
  70. ↑ День без Победы — Как Киев борется с праздником 9 Мая Архивса копия 8 ода-кора тӧлысь 2016 Wayback Machine ресурсын // Lenta.ru, 8 мая 2016 г.
  71. ↑ Провокации, драки и потасовки: как в Украине проходит День Победы Архивса копия 27 лӧддза-номъя тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын // Апостроф, 9 мая 2017 г.
  72. ↑ На акции «Бессмертный полк» в Киеве затеяли драку: эксклюзивные фото Архивса копия 15 ода-кора тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын // Апостроф, 9 мая 2018 г.
  73. ↑ Массовые акции в Украине по случаю Дня Победы: названо число задержанных Архивса копия 16 ода-кора тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын // Апостроф, 9 мая 2018 г.
  74. ↑ В Израиле отмечают День Победы Архивса копия 18 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // «Первый канал», официальный сайт, 9 мая 2012, среда, 09:22.
  75. ↑ 1 2 Эла Котлер. (Израиль)Израиль отмечает День Победы над нацистской Германией Архивса копия 18 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // Международное французское радио, 9 мая 2013 г.
  76. ↑ Парламент Израиля утвердил празднование Дня Победы 9 мая Архивса копия 29 рака тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын (рус.)
  77. ↑ Закон о Дне победы над нацистской Германией (2017) Архивса копия 9 ода-кора тӧлысь 2018 Wayback Machine ресурсын (иврит)
  78. ↑ Gedenken am «Tag des Sieges» — Tausende Menschen am Ehrenmal in Treptow Архивса копия 2 вӧльгым тӧлысь 2016 Wayback Machine ресурсын (нем.)
  79. ↑ Росица Младенова. 9 МАЙ- ДЕН НА ПОБЕДАТА, ДЕН НА ПОЧИТ КЪМ ЗАГИНАЛИТЕ ЗА ОТЕЧЕСТВОТО (болг.). Национальное движение «Русофилы» (Болгария) (12 ода-кора тӧлысь 2014). Шыӧдчан кадпас: 15 йирым тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 20 сора тӧлысь 2014.
  80. ↑ Мирослав Ганчев. Георгиевска лента – символ на Победата (болг.). Национальное движение «Русофилы» (Болгария) (4 ода-кора тӧлысь 2015). Шыӧдчан кадпас: 15 йирым тӧлысь 2015. Архивируйтӧма 4 рака тӧлысь 2016.
  81. ↑ РБК, 1 октября 2023. Партия «пророссийского» экс-премьера победила на выборах в Словакии
  82. ↑ ТАСС, 8 мая 2023. Президент Словакии отметила роль Красной армии в освобождении Восточной Европы. День Победы над фашизмом является в стране государственным праздником и отмечается 8 мая
  83. ↑ Божиею милостию смиренный Алексий, Патриарх Московский и всея Руси преосвященным архипастырям, пастырям и верным чадам Православной Русской церкви // «Журнал Московской Патриархии». — 1945. — № 5, май.
  84. ↑ Елизавета Киктенко. Родительские субботы Архивса копия 18 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // «Фома», журнал.
  85. ↑ Месяцеслов, 26 апреля по старому стилю / 9 мая по новому стилю Архивса копия 18 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // Русская Православная Церковь. Православный календарь на 2016 год.
  86. ↑ 1 2 3 4 Патриарх Кирилл написал специальную молитву для Дня Победы Архивса копия 18 ода-кора тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // Интерфакс, новости, 6 мая 2010 года, 12:42.
  87. ↑ 1 2 Проповеди схиархимандрита Кирилла (Павлова) Архивса копия 3 косму тӧлысь 2015 Wayback Machine ресурсын // «Азбука веры», портал.
  88. ↑ 1 2 Архимандрит Кирилл (Павлов). Проповеди Архивса копия 24 сора тӧлысь 2011 Wayback Machine ресурсын // Православие и современность. Информационно-аналитический портал Саратовской епархии Русской Православной Церкви.
  89. ↑ 1 2 Харланович И. В. Они везли победу на запад! // Евразия Вести. — 2005. — IV. Апрель. Шыӧдчан кадпас: 1 косму тӧлысь 2019. Архивируйтӧма 1 косму тӧлысь 2019.
  90. ↑ Провидение Эренбурга. Гудок (8 ода-кора тӧлысь 2019). Шыӧдчан кадпас: 8 ода-кора тӧлысь 2019.
  91. ↑ Московская железная дорога: 55 лет движения вперёд / Под ред. В. В. Мягкова. — М., 2014. — С. 19—20.

Ыстӧгъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]

Литература

[вежны | Вежны кодировкаын]
© Тайӧ материал вылӧ право кутысьнас лоӧ «РУВИКИ» ӧтуввез-энциклопедия» асшӧрлуна абу коммерческӧй организация.
Мукӧд сайтъяс вылын тайӧ материалнас позьӧ вӧдитчыны сӧмын сэк, кор «РУВИКИ» ӧтуввез-энциклопедия» ААКО сетас позянлунсӧ.
Босьтӧма "https://kv.ruwiki.ru/w/index.php?title=Вермӧм_лун&oldid=332996"-ысь