Немдін (Кулӧмдін район)
Немдін Усть-Нем | |
Му: | Рочму |
Статус: | сикт |
республика: | Коми республика |
район: | Кулӧмдін район |
Медводдза казьтыштӧм: | 1638 |
Инлыдпасъяс: | Координаты: пропущена долгота Координаты: пропущена широта |
Официал кыв | коми, роч |
Олысьяс | 851 морт (2007) |
Час кытш: | UTC+3 |
Телефон код: | +7 8 2137 |
Пошта индӧс: | 168070 |
Автомобиль код: | 11, 111 |
Немдін (Немдін сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.
Фольклор
География
Немдін пуксьӧма Немъю вомӧ.
История
Немдін сикт сулалӧ Эжва юлӧн веськыдладорын, Кулӧмдін районлӧн асыввыв юкӧнын. Сиктлӧн нимыс артмис Нем ю ним серти. Тайӧ ю паныд сиктыс сулалӧ (коми «дiн» — устье). Юлӧн нимыс гӧгӧрвоана Балтика бердса финнъяс кыв пыр. Туялысьяс йитӧны тайӧ кывсӧ суоми niemi, карел niem, вепс nem, эст neem кывъяскӧд.
1638-ӧд воын Антон Дементьевич Гвоздев да Иван Антонович Булышев висерса крестьянаӧс лэдзисны овмӧдчыны Нем ю вом дорын. 1646-ӧд воын Эжва ювывса Немдін грездын лыддьысис 14 крестьянаса овмӧс. Унджык немдінса олысьясыслӧн сійӧ кадӧ эз вӧвны овъясыс: кабалаясын индыссьӧны сӧмын Болышев, Баженов овъяс да Гиль прӧзвищӧ. Немдінса медводдза олысьясыс воисны татчӧ Висерысь. Гижалӧм серти небӧгын висьтавсьӧ, мый Якунька Васильев Самоилко пиыскӧд ... овмӧдчисны выльлаын Немдінын Висер погостысь (ӧнія Богородск сикт), а Корнилка Петров — Ыджыд Видз грездысь (ӧнія Ыджыдвидз).
17-ӧд нэмын немдінса олысьяслӧн лыдыс содіс, сы вӧсна мый сійӧ лоис некымын вӧлӧсьтса шӧринӧн. Вӧлі кыпӧдӧма «Ен пи Алексей» вичко, а 1678-ӧд вося гижалӧм серти небӧгын тайӧ овмӧдчӧминыс кутіс шусьыны «Немдін ю вомын Эжва ю вылын Немдін погост». Тані лоисны вичкоын служитысьяслӧн овмӧсъяс, кӧні олісны поп, дьяк, пӧнӧмар да прӧсвирнича. 1678-ӧд воын тані вӧлі нин 16 крестьянаса овмӧс. Тайӧ жӧ кадӧ олісны тані Бурнашев, Корманов да Мамонтов.
Морт лыдыс пыр содіс. 1707-ӧд воын Немдінын лыддьысис 8 олан пункт, и овмӧдчисны тані Удора вылысь, Сыктылысь да мукӧд инысь. Та йылысь висьталӧны сы кадся овъясыс. Ермолинъяс, Мамонтовъяс, Мальцевъяс, Шешуковъяс воисны татчӧ Сыктылысь. Кулӧмдінысь Немдінӧ воис Напалков аслас кык вокыскӧд. 1719-ӧд воын сиктын вӧлі 9 овмӧс, кӧні олісны Бабин, Игнатов, Габов, Шешуков, Тимушев, Мамонтов да Карманов.
Немдінын олысьлӧн лыд содӧмыс вайӧдіс сэтчӧдз, мый йӧзлы тані лои дзескыд, да найӧ асьныс кутісны мунавны сэтысь овтӧм районъясӧ. 1671-ӧд воын Эжва юлӧн йывъясын Курьядін пӧчинок, панысьясыс кодлӧн семьясьыныс торйӧдчӧмӧн вуджисны Немдін погостысь. Канава грездса унакодь олысьлӧн овъясыс немдінсаысь артмӧмъяс (Булышев, погуляев) да и сёрнитӧны немдінсаяс моз.
1782-ӧд воын Немдінын вӧлі 58 овмӧс, 385 олысь, 1859-ӧд воын — 124 овмӧс, 914 морт (вӧліны вичко да сиктса ёрд). 1860-ӧд воын воссис вичкобердса школа, 1870-ӧд воын — земствоса училище, 1900-ыд воын — библиотека, 1904-ӧд воын — фельдшер пункт, 1905-ӧд воын — бать-мамтӧмаяслы юр сюянін. 1876-ӧд воын олысьлӧн лыдыс содіс 17 овмӧсӧдз, 974 морт. 1921-ӧд воын артмӧдӧма нывбаба юкӧн. 1926-ӧд во кежлӧ Немдінын олысьяслӧн лыдыс содіс 1707 мортӧдз. 1930-ӧд воын тані вӧліны участокса больнича, начальнӧй школа, сизим класса школа, лыддьысян керка, агропункт, му ӧтув вӧчан котыр, паракод сувтланін, ньӧбасьысь-босьтасьысь котыр, госторглӧн агентство, госспирт лавка, ӧта-мӧдлы ӧтувъя отсасьӧм кузя крестьяналӧн комитет, милиция участок.
1946-ӧд воын сиктын оліс 2018 морт. Вӧліны вӧрпромхоз, сир да канифоль завод, татчӧс промышленносьтса кык уджаин, 7 колхоз (451 овмӧс), 6 начальнӧй да 1 шӧр школа, челядьлы сад, челядь керка, клуб, библиотека, больнича, телефон установкаа связь юкӧн.
1946-ӧд вося апрель 10-ӧд лунӧ Коми АССР-лӧн Вылыс Сӧветса Президиум помшуӧм серти вӧлі шуӧма Кулӧмдін районысь торйӧдны асшӧра Немдін район, но РСФСР-са Вылыс Сӧветса Президиум индӧдсӧ эз вынсьӧд.
1970-ӧд во кежлӧ олысьяслӧн лыдыс чиніс 1418 мортӧдз, 80-ӧд воясӧ водзӧ чиніс: 1223 морт 1979-ӧд воын; 1073 морт 1989-ӧд воын.
Олысьясӧс бӧръя гижалӧм серти (2010-ӧд воӧ), «Немдін» сиктса овмӧдчӧминлӧн мутасын олӧ 750 морт. Уджалӧны татшӧм артмӧдӧм да котыртӧмторъяс:
1) «Немдін» сикт овмӧдчӧминса администрация (администрацияӧн веськӧдлысь — Пименов Анатолий Васильевич);
2) «Р. Г. Карманов нима шӧр школа» муниципальнӧй велӧдан учреждение Немдін сикт (директорыс Канева Галина Ивановна);
3) «Немдінса челядьӧс видзанін» школаӧдз велӧдан муниципальнӧй учреждение (веськӧдлысьыс Мальцева Любовь Григорьевна);
4) Немдін участокса больнича (веськӧдлысьыс Игнатова Анастасия Андреевна);
5) «Шоныд сетан Коми компания» ВАК Немдінса юкӧнув (юкӧнувса мастер Мамонтов Александр Иванович);
6) !!! (мастерыс Булышев Станислав Владимирович);
7) «Россияса пошта» ФГУП-са филиал – Коми Республикаса ФПСВ Кулӧмдін почтамтлӧн Немдінса пошта связь юкӧн;
8) «Игнатов Н. Ю.» ИКК: «НЕМ» вузасянін, нянь пӧжаланін;
9) Пилорама (директорыс Мальцев Егор Васильевич);
10) Е. А. Меленьтева АУ «Продукты» вузасянін;
11) !!! «Комиэнерго» БАК (мастер Лодыгин Сергей Сиониевич);
12) Культура Керка (директорыс Жикина Нина Ивановна);
13) Немдін сиктса библиотека (веськӧдлысьыс Липина Анна Валерьевна);
14) Ермолина Зарема Александровна АУ (зубопротезирование);
15) Чувьюров Олег Гендрихович (стоматология);
16) Вежа Куималӧн храм (настоятельыс Паршуков Александр Валентинович).
Олысь лыд
Медводдза овъяс
- Мамонтов, Карманов, Бурнашев
- Игнатов, Гвоздев, Шешуков, Напалков, Ширкутысев
- Бабин, Габов
Культура
2017 вося кӧч тӧлысь 18-ӧд лунӧ кыпыда восьтӧма Культура керка.[1]
Велӧдӧм
Тӧдчана йӧз
- Тимушев Георгий Фёдорович (1922–1997) – СССР-са герой (1945)
- Тимушев Андрей Антонович (1897–1969) – Слава ордена тыр кавалер (1944, 1945, 1945)
- Бабин Вячеслав Леонидович (1960) — коми гижысь да журналист.
Тӧдчана эмторъяс
Ӧтуввез
Ӧшмӧсъяс
- Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
- Игнатов М.К. Взгляд сквозь годы. – Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін, 1998. – 224 с.
- Игнатов М.К. Усть-Куломский район: помни прошлое, зная настоящее, делай будущее (1620–2008). – Сыктывкар, 2009. – 366 с.
- Усть-Куломский район в годы Великой Отечественной войны. Труженики тыла / Сост. Игнатов М.К. — Сыктывкар: ООО «Коми республиканская типография», 2015. — 264 с.
- Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
- Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
- Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.
- Напалков А. Фронтовики и труженики тыла усть-немской земли в 1941-1945 гг. Книга вторая.
- Напалков А. Фронтовики и труженики тыла усть-немской земли в 1941-1945 гг. Книга третья. 2020.
Ыстӧдъяс
Тайӧ гижӧдыс помавтӧм на. Тэ верман ачыд сійӧс веськӧдны да содтыны. Тайӧ пасйӧдсӧ колӧ гижны стӧчджыка. |
Немдін сиктувса оланінъяс | |||
---|---|---|---|
|