Четверг

Зевс статуялӧн римскӧй копия, енлӧн, кодсянь мунӧ гым ен да сылӧн планеталы сиӧм "четверг" нимтан традицияыс уна кыв вылын

Четверг (сідзжӧ чудьлун^[1]) — вежонын середа да пекнича костса лун.
8601 ISO войтыркостса стандарт серти, четверг лыддьыссьӧ вежонлӧн нёльӧд лунӧн, а сідзжӧ лунӧн, мый урчитӧ вежонъяслысь нумерация: вося медводдза вежонӧн лыддьӧны сійӧ вежонсӧ, кӧні эм вося медводдза четверг.

Этимология да лунпасын ин

Коми кывйын тайӧ вежон лунсӧ нимтӧмлы эм кык термин: четверг - пырӧма веськыда роч кывйысь (коми сёрнисикасъясын вариантъяс - тшекверк, четьверк^[2], и чудьлун - неологизм, тайӧ терминсӧ вӧзйис кыв туялысь Ӧньӧ Лав. Сылӧн шуӧм серти:

«Чудьлун артмӧма кык кывйысь: чудь да лун. Лун – гӧгӧрвоана. Мыйла чудь? Чудьнас рочьяс коркӧ шулісны финн-йӧграсӧ, а коми мифологияын шуӧны коми язычникъясӧс (важ йӧзӧс) нисьӧ важӧн кулӧм йӧзлысь ловъяссӧ (ӧнісӧ найӧ вержык моз мыччасьӧны, каститчӧны). Перым комияс серти кӧ, торйӧн ёна чудьясыс шӧйтӧны Ыджыд четвергӧ. Ӧнія вичкосаяс зывӧкпырысь видзӧдӧны коркӧя конкурентъяс вылӧ да весь шуасьӧны: тшыкӧдчысьяс пӧ да мый шуксьӧны. Но збыль вылас кӧ, чудь — миян нэмӧвӧй коми эскӧмлӧн колясъяс. Та вӧсна вӧзйи чудь (важ коми) эскӧмлы сины тайӧ лунсӧ. Сэсся мунӧ пекнича — мусульманалы, субӧта — еврейяслы, вежалун — христианалы тӧдчана лунъяс. Мед и коми чудьлӧн лоас ас лун. Таысь кындзи, воддза юкӧнаныс "чудь"(лун) да "четь"(верг) кывъясын кылыштӧ ӧткодьлуныс, гашкӧ, тайӧ вермис отсыштны, татшӧм неологизмсӧ кӧ эськӧ збыль кутісны пыртны гижӧд кывйӧ».

Роч кывйын четверг нимыс артмӧма «четыре» лыдакывйысь, сы вӧсна мый четверг — вежонын нёльӧд лун (вӧскресенньӧ бӧрын). Татшӧм нимтана ӧтувъя принципыс лӧсялӧ пӧшти став славян кывлы (словак — štvrtok, чех — čtvrtek, хорват да босния — četvrtak, поляк — czwartek, болгар — четвъртък, серб — четвртак, украина — четвер, беларус — чацвер ). Маддяр кывйӧ сідзжӧ вуджӧма славян нимыс — csütörtök.

Кыдзи "нёльӧд" лун, четверг нимтӧны китай кывйын (星期四) да эст кывйын (neljapäev).

Иудейскӧй да христианскӧй традицияясын четверг пырджык лыддьыссьӧ вежонся витӧд лунӧн, мый петкӧдчӧ грек кывйын: Πέμπτη («пемпти») — «витӧд», ивритын: יום חמישי («Йом Хамиши» — «Витӧд Лун»). Сідзжӧ португал кывйын, романскӧй происхождениеа мукӧд кывъясысь торъялӧмӧн, вӧдитчӧны quinta-feira кывйӧн, мый вежӧртӧ «литургическӧй вежонлӧн витӧд лун», да артмӧма традиционнӧй католическӧй нимсянь - «Feria Quinta», мыйӧн вӧдитчӧны религиознӧй текстъясын, кӧні оз позь вӧлі казьтывны языческӧй енъяслысь нимъяссӧ.

Кыдзи «Витӧд лун» четверг тӧдса квакеръяс пӧвстын, кодъяс ӧтдортчӧны четвергсӧ традиционнӧй английскӧй нимтӧмысь, сы вӧсна мый сійӧ йитчӧма язычествокӧд.

«Витӧд лунӧн» четверг шусьӧ тшӧтш исландскӧй, арабскӧй да индонезийскӧй кывъясын.

Армян (Հինգշաբթի — hингшабти́), грузин (ხუთშაბათი — хутшабати), башкир (кесаҙна), таджик (панҷшанбе) да тотара (пәнҗешәмбе) кывъясын лоӧ «субӧтасянь вит (лун)».

«Четверг (завтра пятница)», Садлер Уолтер Денди, 1880 во

Важ грекъяслӧн четверг вӧлі сиӧма Зевслы, коді римляналӧн лӧсяліс Юпитерлы (итал. Giovedì), скандинавъяслӧн - Торлы (англичан Thursday), континентальнӧй германечьяслӧн - Доннарлы (немеч Donnerstag). Славяналӧн тайӧ луныс сідзжӧ вӧлі сиӧма гым енлы - Перунлы. Полабса нимыс четверглӧн вӧлі Peräunedån «Перулӧн лун», кӧть и вермас лоны, мый тайӧ калька немеч Donnerstag кывйысь.

Унджык ӧнія романскӧй кывъясын нимыс кольӧма римскӧй ен Юпитер ним кузя, коді лоӧ енэжса енмӧн да гымалысьӧн. Важ римляналӧн четверг шусьыліс Iovis Dies - «Йовлӧн лун»: латин кыв вылын Юпитер кывлӧн асалан либӧ босьтан вежлӧгын формаыс вӧлі Iovis/Jovis, и тадзи вуджис роман кывъясӧ кыдзи четверглӧн ним: италия — giovedì, испан — jueves, франсуз — jeudi, каталан — dijous, румын — joi. Тайӧ сідзжӧ петкӧдчӧ валлийскӧй кывйын - dydd Iau.

Сы вӧсна мый римскӧй ен Юпитерӧс вӧлі ӧткодялӧма германскӧй енкӧд, кодлӧн вӧліны лӧсялана функцияяс, то унджык германскӧй кывъясыслы сетӧмаӧсь четверг нимсӧ Громовержец нимлӧн местнӧй вариантъясысь: дан, норвег да швед — Torsdag, фарер — Tórsdagur, немеч — Donnerstag, нидерланд — Donderdag. Суоми кывйӧ сідзжӧ вуджӧма германскӧй ним - Torstai.

Ӧнія англи нимыс, Torstai, артмӧма важ английскӧй Þunresdæg — «Тунорлӧн лун»^[3] (-n- воштӧмӧн, войвывса сёрнисикасъяссянь, важ исланд Þorsdagr, мый лоӧ «Торлӧн лун»). Английскӧй Thunor да скандинавскӧй Thor артмӧмаӧсь Thunraz нимсянь, кыдзи шулісны прагерманскӧй гым енмӧс.

Индияса унджык войтыр кывъясын четвергсӧ нимтӧны ગુજરાતી - Гурувар: «вара» — «лун» и «Гуру» - «велӧдысь», коді петкӧдлӧ енъясӧс велӧдысь да Юпитер планетаӧн веськӧдлысь Брихаспатилысь образсӧ^[4].

Урду кыв вылын четверг - Jumeraate, мый лоӧ «пекнича водзвыв».

«Четверг», япон кыв вылысь веськыда вуджӧдӧмӧн, - «пу лун» (木曜日).

Ыстӧгъяс

Лунъяс вежонын

[1] Базовая терминология для коми локализации компьютерных программ

[2] Словарь диалектов коми языка

[3] Online Etymology Dictionary

[masteranylanguage-4] Gujarati Days Of Week — Gujarati Language

[1]

[2]

[3]

[4]