Кипъёва (Изьва район)

Сикт
Кипиево
Кипъёва
65°39′54″ с. ш. 54°30′27″ в. д.
Страна	Россия
РФ-са субъект	Коми Республика
Муниципальнӧй район	Изьва район
Сикт овмӧдчӧмин	Кипъёва
История да география
Лӧсьӧдӧма	1850 во
Воддза нимъяс	Кипиевка-Севастопольская
Йӧз
Олысь лыд	▼681 морт (2021)
Официал кыв	Коми кыв и Роч кыв
Лыдпаса идентификаторъяс
Телефон код	+7 882140
Пошта индекс	169478
ОКАТО код	87204850001
ОКТМО код	87604450101
ГКГН-ын номер	0169745
Мукӧдтор
Кипиево Москва

Кипъёва (сідзжӧ Кипиёва, Копиевка, Севастополь, рочӧн Кипиево) – Коми Республикаын сикт, Изьва районса Кипъёва сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.

Ним артмӧм

Севастопольӧн, тыдалӧ, сиктсӧ нимтӧмаӧсь сы вӧсна, мый сэки муніс Крымскӧй война да тайӧ карсӧ героическӧя дорйӧмыс вӧрзьӧдіс сьӧлӧмсӧ татчӧс олысьяслысь.
Кипиево (медводдза формаыс Копиевка), тыдалӧ, артмӧма Копиев ді нимсянь. Копейка кывлӧн вежӧртасыс вӧлі "му мера, тягловӧй; тягловӧй участок; полоса, загон, кодӧс юклӧны деньгаяс да полушкаяс вылӧ". Копиев ді вылын вӧліны Кипиев сиктса да Чика грездса олысьяслӧн турун пуктан угоддьӧяс. Но вермас лоны, мый Кипиев нимыслӧн подулын лоӧ Кипей антропонимысь, Киприан нимлӧн ичӧтджык форма да роч суффикс -ев(а) .

География

Сикт пукалӧ Печӧра юлӧн веськыд берегын. Кипъёвасянь Изьва юрсиктӧдз 132 км.

История

• Сикт лӧсьӧдӧма 1850 воын Кыдзкар сиктысь воӧм йӧзӧн. 1904 восянь кутіс шусьыны «Кипиевка-Севастополь».
• 1855 вося гожӧмын ыджыд Печора ю кузя кывтӧма вевта пыжъяслӧн - ыджыд пыжъяслӧн, кодъясӧс лӧсьӧдӧма грузъяс новлӧдлӧм вылӧ, караван.
Купеч Шипилин, кор аддзӧма берегдорса луд вылын йирсьысь мӧсъясӧс, тшӧктӧма шкиперлы сувтны берег дорӧ. Пыжъяс дорӧ матыстчӧма кык том мужичӧй. Купеч корӧма найӧс кыпӧдчыны пыжас, юкталӧма тшайӧн. Тшай юигкості юасьӧма мужичӧйясыслысь: важӧн-ӧ татчӧ овмӧдчӧмаӧсь, уна-ӧ керка тані и кыдзи шусьӧ грездыс?
Мужичӧйяс вочавидзӧмаӧсь, мый грездыс шусьӧ Севастопольскӧйӧн, овмӧдчӧмаӧсь татчӧ вит во сайын. Грездас ӧні сизим керка. Колана тӧвар бӧрйӧм бӧрын, мужичӧйяс петӧмаӧсь пыжсьыс. Шипилин гижӧма аслас небӧгын: «Севастопольскӧй сикт. Всеволод Хозяиновлы да Гурий Рочевлы вузалӧма тӧварсӧ 15 шайт вылӧ».
• Важ олысьяслӧн висьталӧмъяс серти Печӧралӧн шуйга берег вылын ӧнія сиктлы паныд медводдзаясӧн овмӧдчӧмаӧсь Мокчойысь йӧз: Максим да Никон Викулович Канев вокъяс, Гамысь Всеволод Федорович Хозяинов да Гурий Федорович Рочев, куим вок Михаил, Форентий да Яков Рочевъяс, Сизябысь Иван Сысоевич Вокуев. Найӧс татчӧ кыскисны чериӧн озыр ваясыс, озыр вӧралан угоддьӧясыс да уна туруна ойдлан видзьясыс.
• Медводдза овмӧдчысьясыс медводз сӧмын вӧралісны, ньӧжйӧ кустъяссӧ да вӧрсӧ быд сикас угоддьӧяс улӧ ректӧмӧн. Местаыс, мый кажитчис медводдза овмӧдчысьясыслы, пӧшти быд тулыс ойдлӧма. Кӧкъямысӧд тулысыс вӧлӧма медся сьӧкыдӧн. Ытваыс босьтӧма весиг сійӧ керкаясӧ, кодъяс сулалӧмаӧсь медся джуджыд местаясын. Скӧтсӧ мездӧмаӧсь пуръяс вылын. Гурий Рочев, скӧтсӧ мездігӧн кынмӧма да кувсьӧма. Лоӧма гӧгӧрвоана, колӧ вуджны джуджыдджык воча берег вылӧ. Кык воӧн став олысьыс вуджӧмаӧсь веськыд берег вылас.
• Выль овмӧдчанінсӧ медводз шуӧмаӧсь Кипиевка-Севастопольскӧйӧн.
• Медводдза воясӧ Кипиевка-Севастопольскӧй грездӧ йӧзыс овмӧдчӧмаӧсь ас кежысь, власьтсянь тшӧктытӧг, быдӧн вермис локны да овмӧдчыны, некодлы сэтчӧдз делӧ эз вӧв. Муыс вӧлі уна. Но бӧрынджык грездса олысьясыс эз окотапырысь кутны лэдзны ас дораныс выль йӧзӧс. Налы, кодъяс кӧсйисны овмӧдчыны татчӧ, колӧ вӧлі босьтны приговор (грездлысь сӧгласлун).
• 1898 воын сиктын вӧлі стрӧитӧма вежа архидьякон Степан первомученик нима вичко.
• 1902 воын Кипъёва сиктын заводитіс уджавны грамота школа. Велӧдісны вичкоын. Медводдза велӧдысьӧн вӧлӧма Кыдзкар сиктын чужлӧм Григорий Иванович Терентьев. Сылӧн вӧлӧма бур гӧлӧс, артмӧдӧма зонкаяслысь хор. Медводдза воӧ партаяс сайӧ пуксьӧма кӧкъямыс зонка, на лыдын вӧлӧмаӧсь Игнатий Дуркин да Никон Артеев. Куим вося велӧдчӧм бӧрын школаын велӧдчысьясыс сдайтӧмаӧсь экзаменъяс, босьтӧмаӧсь школа помалӧм йылысь свидетельство.
• 1912 воын сиктас вӧлі восьтӧма вичкобердса школа. Партаяс сайӧ пуксисны 16 зонка. Велӧдысьясӧн вӧлӧмаӧсь Петр Зиновьевич Терентьев да Анна Михайловна Киприянова, коді тайӧ школаас уджалӧма вит во да уна вӧчӧма том йӧзлысь прӧст кад коллялӧмсӧ котыртӧм серти. Революция водзын вичкобердса школаӧ кутісны примитавны нывкаясӧс. Сиктса нывкаясысь медводдзаясӧн кутӧмаӧсь велӧдчыны школаын Ирина Ануфриева да Евдокия Канева.
• 1903 воын сиктын вӧлӧма 26 ӧти судтаа да 16 кык судтаа керка, сэні олӧма 131 мужичӧй да 25 нывбаба.
• Сиктас олысьясыслӧн 1902 воын вӧлӧма 2160 кӧр, 129 вӧв да 155 юр гырысь скӧт, та лыдын 120 мӧс. Сиктса 35 овмӧсысь куим мӧскӧн вӧлӧма 13-лӧн, нёльӧн - 6 семьялӧн, вит да унджык мӧс - 6 овмӧслӧн.
• 1902 воын рудзӧгсӧ вӧлі кӧдзӧма 11 пуд, чукӧртӧма 90, идсӧ кӧдзӧма 254 пуд, чукӧртӧма 981,5.
• ХХ нэмся медводдза дас воын ӧдйӧкодь содіс сиктса олысьясыслӧн лыдыс, топаліс сиктлӧн экономикаыс, лоис уна озыр йӧз, кодъяслӧн киын вӧлі уна гырысь скӧт, кӧр. Талы кутшӧмакӧ отсаліс вӧлӧсьт артмӧм. Е.В. Хозяиновалӧн казьтылӧм серти, сиктас революцияӧдз вӧлӧма уна судзсяна олысь семья, кодъяслӧн вӧлӧма сійӧ кад серти ыджыд овмӧс. Ыджыд кӧр стада (мукӧд юӧр серти 3-4 сюрс кӧр) вӧлӧма Канев Филипп Маркович семьялӧн. Семьяӧ пырысьяс быд во петавлӧмаӧсь тундраӧ, отсалӧмаӧсь видзны кӧръясӧс. Революцияӧдз Канев Ф.М. (Марк Филя), стрӧитӧма ыджыд да зэв мича кык судтаа керка. Кӧзяинсӧ кулакалӧмаӧсь да ыстӧмаӧсь сиктсьыс. Керкаыс, кӧні вӧлӧма ичӧт школа, сотчӧма комынӧд вояс шӧрын. Зэв судзсяна олысь кӧзяинъясӧн вӧлӧмаӧсь и Марк Филялӧн Михаил, Осип да Иван вокъясыс. Медводдза кыкыс, Михаил да Осип, уна вын пуктісны выль лудъяс да йирсянінъяс вӧдитӧм вылӧ, быд во содтісны нянь кӧдзаяссӧ. Олісны кык вокыс ӧти керкаын, видзисны дасысь унджык мӧс, уна мукӧд скӧт. Революцияӧдз на Михаил Маркович ньӧбӧма сепаратор, котыртӧма сиктын олысьяссянь йӧв примитанін. Вый да яй нулӧмаӧсь ярмангаяс вылӧ, ниртӧм выйыслысь юкӧнсӧ ньӧбӧмаӧсь кӧр видзысьяс. Вокъясыслӧн керкаыс вӧлӧма ыджыд да мича. Кызьӧд вояс шӧрын керкасӧ разьӧмаӧсь да баржаяс вылын катӧмаӧсь Усвавомӧ. Медся ичӧт вокыс, Иван, видзӧма кӧръясӧс да вузасьӧма. 1922 воын сійӧс кулакалӧмаӧсь да ыстӧмаӧсь сиктсьыс.
• Василий Тимофеевич Ануфриевлӧн семьяас 1915-1916 воясын вӧлӧма 20 морт. Олӧмаӧсь ставныс ӧти керкаын. Овмӧсас вӧлӧма 8-10 мӧс, 6-7 уджалан вӧв, вӧлӧмаӧсь и ыжъяс.
• 1917 вося перепись серти сиктас олӧма 457 морт, кодъяслӧн овмӧсъясаныс вӧлӧма 325 юр гырысь скӧт, 152 вӧв, 229 ыж. 38 десятина му вылын кӧдзӧмаӧсь ид. Лудыс артавсьӧма 918 десятина. 120 овмӧсысь 16-ыс вӧліны судзсянаӧсь, вӧлӧма уна быд сикас скӧт. Краевед С.И. Рочев серти, 1916-1917 воясын сиктса озыр йӧзыслӧн вӧлӧма 10 сюрсӧдз кӧр. Революция бӧрын торъя озыр йӧз асланыс стадаясӧн мунӧмаӧсь Из сайӧ, а сідзжӧ Малоземельскӧй тундраӧ. Такӧд тшӧтш сиктас вӧлӧма уна гӧль йӧз, кодъяс уджалӧмаӧсь татчӧс озыръяс вылӧ либӧ мунлӧмаӧсь мукӧдлаӧ нажӧткала.
• Революцияӧдз татчӧс йӧзӧн артмӧдӧма да 6 во чӧж уджалӧма вӧчан кер заптан артель. Сэні уджалӧмаӧсь Максим Стахеевич Кожевин аслас Педӧр пикӧд, Алексей Федорович Хозяинов, Рочев Петр Матвеевич аслас Тимофей пикӧд да мукӧд. Вӧрсӧ кылӧдӧмаӧсь Борӧвӧй ю кузя, коді усьӧ Печораӧ. «Стелла Поларе» заводлӧн эскана морт мынтысьӧма дзик пыр удж примитӧм бӧрын.
• Ылын вӧлӧма сиктыс. Абу вӧлӧма ни телеграф пыр, ни телефон пыр йитӧд. Юрсиктсяньыс поштаыс волывлӧма куим-нёль вежон мысти. 1917 вося рака тӧлысьын Изьваысь воӧм гӧсьтъяс вайӧмаӧсь юӧр, мый Николай II император ӧткажитчис престолсьыс, артмӧдӧма выль веськӧдлан котыр цартӧг. Политссыльнӧй Колупаев, Ануфриев Марк Николаевичлӧн казьтылӧм серти, коді уджалӧма татчӧс поштаса начальникӧн, висьталӧма йӧзыслы сы йылысь, мый гижӧны медшӧр газетъясас. Йӧзыс окотапырысь чукӧртчылӧмаӧсь кывзыны Колупаевсӧ.
• 1917-1918 воясся тӧвнас кутӧмаӧсь локтавны фронт вывсянь салдатъяс. Комынысь унджык морт Кипъёва сиктысь участвуйтӧмаӧсь медводдза мирӧвӧй войнаын. Ануфриев Аврам Тимофеевич фронт вылын вӧлӧма разведчикӧн, воӧма фронт вылысь кык Георгиевскӧй крестӧн, куим медальӧн.
• Фронт вылын да тылын служитӧм, Игнатий Иванович Дуркинлӧн казьтылӧмъяс серти, восьтӧма синъяссӧ салдатъяслы унатор вылӧ, мый найӧ эз тӧдны, и тайӧн отсаліс активизируйтчыны. 1917 воын сылӧн полкыс сулалӧма Ригаын, кӧні салдатъясыс тшӧкыда митингуйтӧмаӧсь, лыддьӧмаӧсь большевикъяслысь газетъяс. Татшӧм газетъясысь ӧтиӧс сійӧ весиг пошта пыр ыстӧма гортас.
• Печораса уездын медводдза Сӧветъяс заводитӧмаӧсь артмавны 1918 вося тӧвшӧр тӧлысьын. Найӧс котыртысьяснас вӧлӧмаӧсь демобилизуйтчӧм фронтовикъяс, «Стелла Поларе» вӧр пилитан заводса вӧвлӧм уджалысьяс, политссыльнӧйяс. Волисполкомсӧ Кипъёваын вӧлі артмӧдӧма 1918 вося тулысын, юралысьнас вӧлі бӧрйӧма Семен Дмитриевич Артеевӧс.
• Сьӧкыдлунъяс вылӧ видзӧдтӧг, сиктас олӧмыс ловзьӧма, йӧзыс зільӧмаӧсь асланыс овмӧсъясаныс видзны унджык скӧт. 1920 вося перепись серти Кипъёваын артавсьӧма 59 овмӧс, 366 морт олысь, Чаркабӧжын лӧсялӧмӧн (14 да 81), Чаркаювомын (11 да 62).
• 1925 вося моз тӧлысьын сиктас олӧма 549 морт, вӧлӧма 81 овмӧс.
• 1920 во — Сиктсаяслӧн вынъясӧн ӧтувъя йирсянінъяс улӧ весалӧма пуяс да кустъяс 4 десятина му вылысь.
• 1924 во — Заводитчис Чилимдін-Усвавом телефон линия стрӧитӧм. Тайӧ уджӧ пырӧдчисны сиктса олысьяс Тимофей Иванович да Федор Григорьевич Рочевъяс.
• 1926 во — Квайт плӧтник медасисны Усвавомын консервнӧй завод стрӧитӧм вылӧ.
• 1927 во — Сиктын восьтӧма лыддьысян керка. Избачӧн индӧма Андрей Захарович Терентьев, коді помалӧма Мокчойын округса совпартшкола.
• 1929 во — Котыртӧма Кипъёваса вӧрпункт. Мастерӧн уджалӧма Михаил Федорович Дуркин. 1930 воын Кипъёваысь керасьӧмаӧсь 40, кыскалӧмаӧсь 29 морт. Тӧвся сезонлӧн кывкӧртӧдъяс серти премия босьтісны В.И. Рочев, К.И. Хатанзейский, Ф.М. Кожевин, В.В. Канев, Г.В. Терентьев, Ф.М. Кожевин (Максим Федь), коді вӧлӧма ыджыд вынаӧн.
• 1929 воӧ изьваса сиктъясын воссялісны быд сикас видз-му овмӧс кооперацияяс, кодъяс ёна тӧдчисны коллективизация нуӧдӧм вылӧ. Сы йылысь, кыдзи прӧйдитіс коллективизацияыс Кипъёва сиктын, гижӧма аслас казьтылӧмъясын Григорий Иванович Артеев. 1919 вося урасьӧм тӧлыссянь 1922 вося моз толысьӧдз сійӧ служитӧма Гӧрд Армияын, вӧюйтӧма белогвардеечьяскӧд Северодвинскӧй фронт вылын. Демобилизация бӧрын вӧлі бӧрйӧма Кипъёваса волисполкомын юралысьӧн, сэсся юрнуӧдӧма аслас сиктын кредитнӧй товариществоын, 1930 вося рака тӧлысьын вӧлі бӧрйӧма «Путь Ленина» колхозса председательӧн.
• 1929 воын Ыджыд Октябр гаж водзвылын медводдзаысь вӧлі котыртӧма коллективнӧя радио кывзӧм. Ӧшым тӧлысся лунъясысь ӧтиӧ лыддьысян керкаӧн заведуйтысь Тимофей Петрович Рочев вӧчӧма сиктын колхоз артмӧдӧмлы сиӧм доклад. Сиктса партийнӧй юкӧнлӧн тшӧктӧм серти коммунистъяс М.Ф. Дуркин да Г.А. Кожевин рака тӧлысь 26-ӧд лунӧ котыртісны сиктса чукӧртчӧм, чукӧртчӧма 45-50 морт. Сёрнитӧмаӧсь сиктын видз-му овмӧс артель артмӧдӧм йылысь. докладӧн сёрнитӧма Поромӧсь сиктын чужлӧн Михаил Федорович Дуркин. Ачыс сійӧ медводдзаӧн гижӧдчӧма колхозӧ да кольччӧма овны татчӧ. Кӧсйӧмаӧсь лоны колхозникъясӧн 45 морт. Вӧлӧмаӧсь на пиын и дзик томъяс, кодъяс пырӧм йылысь абу сёрнитӧмаӧсь бать-мамкӧд да ыджыдджык вокъяскӧд.
• Кулакъяс быд ногыс зільӧмаӧсь торкны колхозыслысь уджсӧ. Ӧти бӧрся мӧд кутӧмаӧсь вайны заявлениеяс колхозысь петӧм йылысь. Колхозас кольӧма 12 овмӧс. Колхозса правленньӧ босьтӧма ссуда да тайӧ сьӧм вылӧ ньӧбӧма 16 кукань. Оборудуйтӧмаӧсь жыр. Но нывбабаясысь некод абу сетӧма сӧглас видзӧдны пемӧсъяс бӧрся. Сэки корӧмаӧсь пӧрысь колхозник И.С. Филипповӧс, коді сьӧлӧмсянь босьтчӧма уджӧ.
• Тулысъя му вылын уджъяс водзын кыптіс ӧтув гӧрӧм улӧ му сетӧм йылысь юалӧм. Идсӧ вӧлі кӧдзӧма 60 гӧгӧр гектар му вылын. Колхозыслӧн медводдза урожайыс сійӧ кад серти артмӧма бур, шӧркодя гектар вылысь 15 центнер. Канмуыс отсалӧма ньӧбны вӧлӧн ытшкан машинаяс, куранъяс, гӧръяс.
• Тайӧс аддзӧмӧн, уна сиктса олысь кутісны вайны колхозӧ пырӧдчӧм йылысь заявленньӧяс. 1931 во помлань колхозӧ ӧтувтчис 60 морт.
• Урожай кыпӧдӧм вӧсна да пемӧс вӧдитӧм содтӧм вӧсна вермасигӧн содіны колхоз уджын водзмӧстчысьяслӧн лыдыс. Та йылысь казьтылӧ Василий Николаевич Ануфриев, коді юрнуӧдӧма колхознас 1939 вося рака тӧлыссянь 1941 вося лӧддза-номъя тӧлысьӧдз. А таӧдз уна во чӧж уджалӧма сикт сӧветса секретарӧн, а сэсся юралысьӧн.
• 1939 воын колхозсӧ вӧлі индӧма Ставсоюзса видз-му овмӧс выставка вылын участвуйтысьӧн сыысь, мый 1937 да 1938 воясын вӧлі чукӧртӧма няньсӧ шӧркодя ӧти гектар вылысь 15,2 центнерӧн (идсӧ быдтісны 75,5 га му вылын), збыльмӧдӧма кӧр юр лыд содтан план тайӧ воясӧ 124,8 прӧчент вылӧ.
• Поле вӧдитан бригадаяснас юрнуӧдісны Платон Иванович Артеев, Иосиф Тимофеевич Канев, Василий Иванович Рочев, Максим Максимович Артеев, стрӧитансӧ - Василий Самсонович Рочев, пемӧс вӧдитан ферманас веськӧдліс Екатерина Никитична Артеева. Медводдза ӧтувъя стадаяс котыртысьӧн вӧлі Ефим Антипович Рочев.
• 1939 во заводитчигӧн районса веськӧдлысьяс вӧзйисны колхозса веськӧдланінлы ньӧбны локомобиль. Ньӧбӧм йывсьыс сёрнитісны веськӧдланіныслӧн заседанньӧ вылын. Машинаыслӧн доныс вӧлӧма 13 сюрс шайт, сійӧ кадӧ ыджыд сьӧм. Топыда сулаліс локомобиль ньӧбӧм вылын Василий Абрамович Вокуев, коді таӧдз уджалӧма пароходствоын да бура тӧдӧма машинаяссӧ. Сы дор сідзжӧ сулалӧма правленньӧӧ пырысь Павел Алексеевич Хозяинов. Ӧти гӧлӧсӧн унджыкыс шуӧма ньӧбны. 1939 вося тулысын локомобильсӧ вайӧмаӧсь баржа вылын, ӧдва лэдзӧмаӧсь берег вылас, вӧрӧтъяс отсӧгӧн кыпӧдӧмаӧсь гӧра вылӧ. Машинаыслӧн уна деталь абу вӧлӧма, тыдалӧмысь, туяс воштӧмаӧсь. Василий Абрамович унысь вӧлӧма Щелляюрын, дзоньтасян мастерскӧйса уджалысьясыс отсалӧмаӧсь вӧчны колана детальяссӧ. Та пыдди колхозыс могмӧдӧма уджалысьяссӧ яйӧн, мукӧд прӧдуктаӧн.
• 1941 воын гожӧмся-арся уджъяс кадӧ нин фронт вылӧ медводдза мобилизацияяс бӧрын нин колхозас уджавны вермысьясыслӧн лыдыс чинӧма коймӧд юкӧн вылас. Мужичӧйяс пыдди полеяс вӧдитан бригадаясӧн юрнуӧдісны нывъяс Гликерия Егоровна Ануфриева, Наталья Федоровна Рочева, Александра Алексеевна Хозяинова, Анастасия Егоровна Ануфриева, йӧв фермаӧн - Екатерина Никитична Артеева.
• 1943 вося косму тӧлысьын партияса райком бюроын пасйӧмаӧсь, мый «Путь Ленина» колхозын 30 процентӧдз гырысь скӧтыс лёка вердӧмсьыс омӧльтчӧма. Ыджыд удж вӧчис Василий Егорович Канев, коді войнаса став воясӧ уджаліс колхозса кӧр видзан фермаӧн заведуйтысьӧн, кӧръясӧс видзӧмын. 1943 вося тӧвшӧр тӧлысьын партияса райком бюроын сійӧ шуӧма, мый «опыт вылын петкӧдӧма, мый кӧръясӧс позьӧ йирсьӧдны вӧрын. Нывбабаяс тундраын вермӧны уджавны». Пастукалӧмаӧсь Марфида Ануфриева, Мария Рочева, Лидия Рочева, Елизавета Артеева, Анна Канева да мукӧд. Колхозыс уна кӧрӧс воштіс кӧинъяс вӧсна.
• Я.Ф. Каневлӧн казьтылӧмъяс серти, коді 1943-1945 воясын уджалӧма Кипьёваса уезднӧй сикт Сӧветса юралысьӧн, колхозыс война воясӧ быд во леспромхозыслы заптӧма 23-25 сюрс кубометр кер. 1945 вося кывкӧртӧдъяс серти колхозыслы вӧлі сетӧма вуджана Гӧрд знамя. Колхозыс вевтыртіс вӧр пӧрӧдӧмлысь, кылӧдан уджъяслысь да полевывса тулысъя уджъяслысь план.
• Сиктса олысьясыс война воясас пыр отсалӧмаӧсь фронтлы асланыс сьӧмӧн, кӧлуйӧн - ставнас, мыйӧн сӧмын вермисны. Изьва районын тайӧ бур вӧчӧмторсӧ вӧзйӧма «Путь Ленина» колхоз.
• Повтӧг тышкасьӧмаӧсь Кипъёва сиктын чужлӧм йӧз войнаса фронтъяс вылын. Командованиелысь заданиеяссӧ бура вӧчӧмысь да та дырйи смеллун да повтӧмлун петкӧдлӧмысь Чупров Александр Ефимовичлы вӧлі сетӧма Сӧветскӧй Союзса Геройлысь ним. Вежавидзӧмӧн видзӧны Геройлысь паметьсӧ сылӧн сиктса йӧзыс. Кипъёваса шӧр школа, кӧні сійӧ велӧдчӧма, Кипъёва сиктын улича шуӧма сылӧн нимӧн. Шӧр школа водзын сувтӧдӧма обелиск.
• Полюс кытш сайын, на фронт вылын, кипъёваса кӧр видзысьяс вӧлӧмаӧсь вежны позьтӧм каюръясӧн, кодъяс вайӧмаӧсь кӧр дадювъяс вылын фронт вылӧ боеприпасъяс, сёян-юан, кӧть кутшӧм поводдяӧ эвакуируйтӧмаӧсь доймӧмаясӧс. Кипъёваысь И.И. Чупров да Н.А. Рочев кӧр дадювъяс вылын вӧчӧмаӧсь рейдъяс вӧрӧглӧн тылӧ.
• 1950 воын вӧлі ӧтувтӧма «Путь Ленина» кипъёваса колхоз да Андреев нима чаркабӧжса колхоз. Ӧтувтӧм колхозса юралысьӧн вӧлі бӧрйӧма Степан Иванович Терентьевӧс, фронт вылын сійӧ вӧлӧма танкистӧн. Тайӧ кадсяньыс колхозыслӧн экономикаыс заводитӧма ӧдйӧ сӧвмыны. 1954 воын колхозса фермаяс вылын артавсьӧма 787 юр гырысь скӧт да 450 ыж. Ӧти мӧс вылӧ шӧркодь лысьтӧмыс 1954 воын артмӧдӧма 1147 кг. 1950 воын кӧ вӧлі лэдзӧма 78 тонна яй да 124 тонна йӧв, 1954 воын лӧсялӧмӧн 124 да 275 тонна. 1954 воын 100 га му угоддьӧ вылын вӧлі лэдзӧма 142,4 центнер йӧв. Ӧдйӧ быдмӧма кӧр юр лыд.
• 1954 воын колхозлӧн вӧлӧма 9940 кӧр, мый 3900 юр вылӧ унджык 1950 во серти. 1951 воын колхозын вӧлі котыртӧма сьӧда-эзысь ручьясӧс видзан ферма. 1954 воын куяс вузалӧмысь вӧлі босьтӧма 15 сюрс шайт. 1954 воын быд трудоденьысь вӧлі сетӧма 7 шайт 10 урӧн.
• Колхозыслӧн быд во вӧлӧмаӧсь картупельлӧн ыджыд урожайяс. 19 во поле вӧдитан бригаданас юрнуӧдӧма Петр Тимофеевич Канев. 1958 воын ӧти гектарысь шӧркодя вӧлі чукӧртӧма 170, 1962 воын - 309 центнер. 1974 воын бӧръяысь вӧлі кӧдзӧма няньсӧ. Ёна торкӧма пемӧс вӧдитан уджсӧ сійӧ, мый ветымынӧд вояс помын став гырысь скӧтыс висьмӧма туберкулёзӧн. Колхозлӧн экономикаыслӧн вӧлӧмаӧсь ыджыд воштӧмъяс. 1960-1962 воясын пемӧс вӧдитысьяслӧн, специалистъяслӧн, овмӧсӧн веськӧдлысьяслӧн ыджыд вынъясӧн пӧшти ставнас вӧлі выльмӧдӧма гырысь скӧтсӧ. Та могысь Изьва, Усинск да Чилимдін районъяслӧн быдсяма овмӧсъясысь вӧлі ньӧбӧма 252 кукань.
• 1968-1972 воясын водзӧ выльмӧдӧмаӧсь йӧла скӧт стадасӧ, быдсикас овмӧсысь вайӧдӧма 149 юр том скӧт, на пиысь 50-ысь унджык юр рӧдмӧдан скӧт, элитнӧй класса. И эз сӧмын вӧв вежӧма став скӧтсӧ, но и став вайӧм скӧтыслы вӧлі кыпӧдӧма выль скӧт жыръяс. 1960-1966 воясын стрӧитӧма 4 мӧс видзанін да 2 кукань видзанін (ставнас 800 скӧт места вылӧ), а сідзжӧ ыжъясӧс видзанін 500 ыж вылӧ. Тайӧ сьӧкыд воясӧ колхознас юрнуӧдӧма Александр Васильевич Ануфриев. Сылӧн котыртан кужанлунъяс, экономика бура тӧдӧм вӧсна колхозыс медся дженьыд кадколастӧн вуджис став сьӧкыдлунсӧ. А.В. Ануфриев трагическӧя пӧгибнитӧма 1967 вося гожӧмын.
• 1965 во помлань колхозыслӧн тӧдчӧмӧн бурмӧмаӧсь экономическӧй петкӧдласъясыс. 1965 воын колхозыс вузалӧма канмулы 1445,7 центнер яй, плансӧ збыльмӧдӧма 101,4 прӧчент вылӧ. Тайӧ жӧ воӧ ӧти мӧскысь шӧркодя босьтӧма 1812 кг йӧв.
• Медым том йӧзыс кольччисны колхозӧ, 1966 восянь Кипъёва сиктын кутісны нуӧдны му вӧдитысьӧ пыртан рытъяс. Колхозса правленньӧӧн вӧлі думышталӧма кокньӧдъяс том зонъяслы да нывъяслы, кодъяс школа помалӧм бӧрын пырӧмаӧсь уджавны колхозӧ. Сідз, том пастуклы, коді ветлӧ уджавны тундраӧ, урчитӧма тӧлысся оклад - 100 шайт. Таысь кындзи, том пастуклы сетӧмаӧсь 10 кӧр (важенка). Медводдза вит во тундраын уджалӧмысь том пастук босьтіс сӧмын кӧрпиянсӧ, а тундраын дас во уджалӧм бӧрын став дас важенкаыс вуджис сылӧн эмбурӧ. Том лысьтысьысь нывкалы, коді воис ферма вылӧ, сетісны кӧкъямыс мӧс, а куим-нёль тӧлысь мынтісны сідзи, кыдзи сійӧ кӧ видзӧдіс 16 мӧс бӧрся. Том лысьтысьысьяслы да кукань вӧдитысьяслы тӧвся кадӧ сетісны содтӧд мынтан шойччан лун, во чӧж - содтӧд мынтан ӧтпуск. 1966-1969 воясын вӧлі пыртӧма му вӧдитысьӧ 21 зон да ныв.
• Колхозса правленньӧ ёна тӧждысьӧма уджвывса ветеранъяс йылысь. 1966 вося тӧвшӧр тӧлысьын лӧсьӧдӧма «Путь Ленина» колхозса нимӧдана колхозник» пыдди пуктана ним. Нимӧдана колхозникъяслы кык вонас ӧтчыд сетӧмаӧсь дон босьттӧм путевка санаторийӧ либӧ шойччан керкаӧ ветлан рӧскодъяс мынтӧмӧн; тӧлысьнас 50-ӧдз кВт электроэнергия сетӧма дон босьттӧг. Медводдзаяс лыдын нимӧдана ним вӧлі сетӧма колхозса ветеранъяс Егор Тимофеевич Ануфриевлы да Александра Васильевна Каневалы.
• 1973 воын «Путь Ленина» колхоз подув вылын вӧлі артмӧдӧма «Кыдзкарса» совхозлӧн юкӧн. Войнабӧрся воясӧн медся ыджыд вермӧмъяс йӧв да яй вӧчӧмын шедӧдіс Кипъёваса юкӧн 1975 воын. Шӧркодя мӧскысь тайӧ воӧ вӧлі босьтӧма 3034 килограмм йӧв. Сизим лысьтысьысь вуджисны куим сюрс сайӧ. П.Г. Канева лысьтысьысь шӧркодя быд мӧскысь аслас группаын лысьтӧма 3305 кг йӧлӧн. Скӧт вӧдитӧм да быдмӧг вӧдитӧм сӧвмӧдӧмын ыджыд петкӧдласъясысь 1976 воын совхоза «Кыдзкарса» совхозлысь Кипьёваса юкӧн вӧлӧма ВДНХ-ын участвуйтысьӧн да наградитӧма дипломӧн да дона козинӧн. Тайӧ воясӧ веськӧдлан юкӧнын уджалӧма Григорий Афиногенович Артеев, юкӧнсӧ партийнӧя котыртӧмӧн юрнуӧдӧма Александр Васильевич Канев, сійӧ кадӧ сикт Сӧветса юралысь. Григорий Афиногеновичлы сетӧма «Почёт пас» орден. Уна вын да кужӧм пуктӧма сиктлысь экономика сӧвмӧдӧмӧ Александр Васильевич Канев. Уджалӧма сійӧ бригадирӧн, сикт сӧветса юралысьӧн, колхозса юрнуӧдысьӧн, «Кипъёваса» совхозлӧн директорӧн. Пенсия вылӧ петӧм бӧрын юрнуӧдӧ сиктса ветеранъяслӧн организацияӧн, уна вӧчӧ пӧрысь йӧзлысь чесьт да мортлун дорйӧм серти, активнӧя участвуйтӧ школьникъяс да том йӧз пӧвстын военно-патриотическӧй уджын.
• 1998 во заводитчӧм кежлӧ Кипъёва сиктын олӧма 1158 морт (323 овмӧс). Тайӧ жӧ кадпас кежлӧ Чаркабӧжын олӧма 157 морт (49 овмӧс). «Кипъёваса» колхозлӧн фермаяс вылын во заводитчӧм кежлӧ вӧлӧма 528 юр гырысь скӧт, та лыдын 221 мӧс. На начало 1997 во заводитчиг кежлӧ лӧсялӧмӧн вӧлӧма 631 да 201.
• 1997 воын скӧтсӧ яй вылӧ начкӧма 918 центнер да лэдзӧма 4219 центнер йӧв (1996 воын лӧсялӧмӧн вӧлӧма 1251 да 3542). Ас овмӧсъясын артавсьӧма тайӧ жӧ кадколастъясын 174 мӧс, 35 кӧза, 68 ыж, 108 вӧв.

Олысь лыд

Сиктын олӧны комияс

Олысь лыд

1903	1917	2006	2010	2021
156	↗457	↗1045	↘773	↘681

250

500

750

1000

1250

1500

2021

Медводдза овъяс

Культура

Сиктын эм культура керка.

Велӧдӧм

1902 воын кутіс уджавны грамота школа, 1912 воын — вичкобердса школа.
Ӧні сиктын эм шӧр школа.

Нималана йӧз

• Чупров Александр Ефимович (1925—1944) — Сӧветскӧй Союзса Герой
• Василий Егорович Канев уна вӧчӧма кӧр видзӧм сӧвмӧдӧм вӧсна. Вӧйнаӧдз на сійӧ медводдзаӧн Большеземельскӧй тундраын стрӧитӧма кораль (йӧр, кодӧс торйӧдӧма ыджыд клеткаяс вылӧ), медым кокньӧдны кӧръясӧс арталӧм да пистиалӧм. Василий Егоровичлы сетӧмаӧсь Уджысь Гӧрд Знамя орден, ВСХВ-са зарни медаль, сетӧма Коми АССР-лӧн народнӧй овмӧсын нималана уджалысьлысь ним.
• Збыль зарни кияс Александр Герасимович Каневлӧн. Бура нималӧн сыӧн вӧчӧм столярнӧй да бондарнӧй вӧчӧмторъяс, кӧр нартъяс. Вӧйнаӧдз на сійӧ велӧдчӧма ыргӧн-бронзаысь кисьтны кужанлунӧ, кӧр видзысьяслы вӧчис тасмаясӧ (паськыд ременьяс) пряжкаяс да бляхаяс. Изьва районса история да ас му туялан музейын экспонатъяс пыдди сулалӧны кӧръяслӧн чучелаяс, кодъясӧс вӧчӧма сылӧн киясӧн. А.Г. Канев нем джынйысь дырджык плӧтникалӧма чужан колхозын, стрӧитӧма скӧт йӧръяс, вӧчӧма ыджыд шняга-пыжъяс.
• Всеволод Иосипович Хозяинов фронт вылын вӧлӧма танкистӧн, тышъясын прӧйдитӧма Белоруссия да Польша. Тышъясысь ӧтиын сылысь танксӧ вӧлі лыйӧма, сійӧс контузитчӧмаӧн ёртъясыс кыскӧмаӧсь сотчысь танксьыс. локтӧма фронт вылысь 2 группаса инвалидӧн. Всеволод челядьдырсянь вӧллӧма бур мастерӧн. Сиктын сійӧ дзоньталӧма часіяс, радиоприемникъяс, бытӧвӧй техника. Сэсся вӧзйысьӧма уджавны колхозӧ. Сылӧн веськӧдлӧм улын вӧлі сувтӧдӧма ва башня, нюжӧдӧма ва провод скӧт овмӧсъяс дорӧ. Медводдзаяс лыдын стахановечлысь ним вӧлі сетӧма Леонид Семенович Чупровлы. 1936-37 воясся сезонӧ сійӧ заптӧма лучкӧвӧй пила отсӧгӧн 1071 кубометр пу. 1936 воын сылы сетӧма юбилейнӧй нимӧдана пас «ХV во Коми обласьтлы».
• Уна вӧчӧма кӧр видзӧм сӧвмӧдӧмлы Николай Антипович Рочев (сетӧма Уджысь Гӧрд Знамя орден); Иван Иванович Чупров (сетӧма «Уджын повтӧмлунысь» медаль, ВДНХ-са эзысь да бронзӧвӧй медальяс); Герасим Антипович Рочев (сетӧма ВДНХ-са бронзӧвӧй медальяс). Ставныс найӧ 30-35 во юрнуӧдӧмаӧсь вӧр вӧдитан бригадаяс.
• Уна пуктіс кӧр видзӧм сӧвмӧдӧмӧ Яков Прокопьевич Чупров, коді пӧшти дас во юрнуӧдіс вӧр видзан фермаӧн. Эз этша вын пукты ыж вӧдитӧм сӧвмӧдӧмӧ Филипп Иосипович Ануфриев, вӧйнаын участвуйтысь. Вӧйнаса ветеран Петр Степанович Терентьев кызьвит воысь дырджык юрнуӧдіс колхозса стрӧитчан бригадаӧн.
• Кипъёваса шӧр школаын абу этша енбиа велӧдысь. Татьяна Яковлевна Хозяинова да Милица Андреевна Хозяинова кужисны унджык: велӧдігӧн да сӧвмӧдігӧн, найӧ уна вӧчисны, медым налӧн велӧдчысьясыслӧн челядьдырыс вӧлі гажаджык. Т.Я. Хозяиновалы сетӧма Уджысь Гӧрд Знамя орден, М.А. Хозяиновалы сетӧма Коми АССР-са культураын нимӧдана уджалысьлысь ним. 1997 воын Милица Андреевналӧн петӧма кывбур чукӧр.
• Ануфриева Зоя Петровна дорйӧма кандидатскӧй диссертация топонимика серти. 1992 воын сійӧ йӧзӧдӧма «Коми литературно-ижемско-русский словарь для учащихся 1-4 классов», кодӧс ас кадӧ вылӧ донъялӧма Народнӧй велӧдчӧмын тӧдӧмлунъяс сетысь уджалысьясӧс выльысь дасьтӧм да налысь квалификация кыпӧдан коми республиканскӧй институт.
• Попова Мария Кондратьевна (верӧс сайӧ петтӧдз Хатанзейская) комын во уджалӧма Коми педагогика канму институтын, дорйӧма кандидатскӧй диссертация, сылы сетӧма Коми АССР-са нимӧдана велӧдысьлысь ним.
• Александр Николаевич Хозяинов фронт вылысь воӧм бӧрын сиис ассьыс олӧмсӧ мусир корсьӧмлы, лоис «Нефтегазразведка» ӧтувса медбур бурӧвӧй мастеръясысь ӧтиӧн. А.Н. Хозяиновлы сетӧма Уджысь Гӧрд Знамя орден, сетӧма союзнӧй премия.
• Уна пуктӧма колхозса экономика сӧвмӧдӧмӧ Николай Петрович Ануфриев, механизатор, коді медводдзаын колхозын пуксьӧма кӧрт вӧв вылӧ.
• Колхозлӧн историяӧ пыр кежлӧ пырӧмаӧсь Алексей Иванович Артеевлӧн, коді кызь вит воысь дырджык юрнуӧдіс медводз полевывса уджъясӧн, а сэсся пемӧс вӧдитан бригадаясӧн, дояркаяс Антонина Федоровна Рочевалӧн да Татьяна Иосиповна Хозяиновалӧн, куканьяс бӧрся видзӧдысь Татьяна Ефимовна Рочевалӧн да уна мукӧдлӧн нимъяс.

Тӧдчана эмторъяс

Чупров Александр Ефимовичлы паметник .

Ӧтуввез

Ӧшмӧсъяс

• Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
• История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
• Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
• Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
• Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.
• Изьва мулӧн ин нимъяс. Топонимия Ижемского района / Сост. Е.А. Хозяинова. — Изьва: МБУК «Ижемский районный историко-краеведческий музей», 2013. ISBN 978-5-7934-0535-5.

Ыстӧдъяс

Кипъёва сиктувса оланінъяс
Ӧнія оланінъяс: Кипъёва • Чаркабӧж •