Китъяслӧн да дельфинъяслӧн ставмирса лун
| Китъяслӧн да дельфинъяслӧн ставмирса лун | |
|---|---|
 Гӧрба кит | |
| Сикас | Экология |
| Вежӧртас | Кыскыны йӧзлысь вниманиесӧ китъяслӧн, китообразнӧйяслӧн да саридзса мукӧд нёньӧдысь пемӧсъяслӧн мытшӧдъяс вылӧ |
| Лӧсьӧдысь | Войтыркостса китобойнӧй комиссия (IWC) |
| Кадпас | 1986 вося сора тӧлысь 23-ӧд лун |
| Йитчӧма | Китъясӧс вузалан прӧмысел дзикӧдз дугӧдӧмкӧд |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Китъяслӧн да дельфинъяслӧн ставмирса лун (англичан World Whale and Dolphin Day) — Войтыркостса китобойнӧй комиссияӧн (англичан International Whaling Commission — IWC) 1986 воын вынсьодӧм экология гаж. Сійӧс пасйӧны сора тӧлысь 23-ӧд лунӧ, сы вӧна мый 1982 вося тайӧ лунӧ IWC вынсьӧдіс Китъясӧс вузалан прӧмысел дзикӧдз дугӧдӧм, 1985/1986 вося сезонсянь[1][2].
Дугӧдӧмыс лоис вынаӧн 1986 вося урасьӧм тӧлысь 19-ӧд лунӧ. Та вӧсна быд во урасьӧм тӧлысь 19-ӧд лунӧ пасйӧны нӧшта ӧти гаж— Китъяслысь ставмирса лун (англичан World Whale Day)[3]. Сійӧс лыддьӧны и саридзса мукӧд нёньӧдысь пемӧсъясӧс доръян лунӧн. Мукӧддырйи разнӧй странаса экологическӧй организацияяс ӧтув сиӧны тайӧ лунсӧ быран виын нёньӧдысь пемӧсъясысь кутшӧмкӧ ӧти сикас дорйӧмлы [4][5].
История
Войтыркостса китобойнӧй комиссия (англичан International Whaling Commission — IWC) пыртіс тайӧ кадпассӧ 1986 воын[6].
1982 воын комиссия юӧртіс гырысь экологическӧй проблемаяс йылысь, кутшӧмъяс лоисны китъясӧс да дельфинъясӧс йӧзӧн бырӧдӧм вӧсна. 1986 вося сора тӧлысь 23-ӧд лунӧ комиссиялӧн вӧзйӧм подув вылын вӧлі пыртӧма кит кыйӧм вылӧ чорыд запрет. Сэксянь став мирын быд во пасйӧны гаж - Китъяслӧн да дельфинъяслӧн ставмирса лун, мый сиӧма вапытшса аслыспӧлӧс олысьяслы [7][8].
«Туялан могъясӧн» китъясӧс кыйӧм
Китъясӧс промышленнӧя кыйны ВКК запретитӧм бӧрын Япониялы, санкцияяс грӧз улын, ковмис пырӧдчыны сёрнитчӧмӧ, но сійӧ колис аслыс инӧд кыйны китъясӧс «туялан могъясӧн». 2007 воын кыйӧм вылӧ квотаыс вӧлі 950 кит, мӧд ногӧн кӧ, быд лун Япония кыйис куим гӧгӧр китӧс. Тайӧ жӧ воас японияса китобойнӧй флотилиялӧн «Ниссин-мару» флагман вылын лоис пӧжар, та вӧсна «туялан могъясӧн» вӧлі виӧма сӧмын 508 пемӧс. Тайӧ лоӧмтор вӧснаыс Японияын вӧзйисны выльысь кыйны китъясӧс налӧн гозйӧдчан кадӧ. Научнӧй уджъяс помалӧм бӧрын пемӧсъяслӧн яйыс кызвыннас веськалӧ японияса ресторанъясӧ. Сідзжӧ Японияын кӧсйӧны выльысь кыйны гӧрба китъясӧс[9].
2010 вося урасьӧм тӧлысь 19-ӧд лунӧ Австралияса премьер-министр Кевин Радд корис Японияӧс дугӧдны кит кыйӧмсӧ да грӧзитіс сетны Японияӧс Гаагаын Международнӧй уголовнӧй судӧ[10].
Рочмуын пасйӧм
Быд во активистъяс да вӧр-ва видзан организацияяс нуӧдӧны митингъяс, демонстрацияяс да чукӧртчӧмъяс, медым кыскыны йӧзлысь вниманиесӧ саридзса нёньӧдысь пемӧсъяслӧн лыд чинӧмкӧд йитчӧм мытшӧд вылӧ. Тайӧ инмӧ оз сӧмын кит кыйӧмлы, но и дельфинъясӧс да саридзса мукӧд олысьясӧс дельфинарийясын да океанариумъясын видзӧмлы, кӧні найӧс тшӧкыда видзӧны омӧль условиеясын[11].
Китъяслӧн да дельфинъяслӧн ставмирса лунӧ Рочмуын нуӧдӧны уна сикас мероприятие, медым тӧдмӧдны саридзса тайӧ нёньӧдысь пемӧсъяссӧ видзӧм йылысь. Со на пиысь ӧткымынъяс [12]:
- Праздничнӧй экологическӧй уджтасъяс, шуам, Архангельскын 2023 вося сора тӧлысь 23-ӧд лунӧ Войвывса саридз музей водзвывса площадка вылын муніс праздничнӧй уджтас, кытчӧ пырисны Франц-Иосиф Му архипелаглӧн картаті интерактивнӧй ветлӧм, викторина, мастер-классъяс да Михайлушка нима еджыд ошкӧд фотосессия.
- Казьтылана экспедицияяс, кыдзи 2023 вося моз тӧлысьын «Эльдорадо» яхтаӧн экспедиция, коді воліс Франц-Иосиф Му архипелаглӧн тӧдчана инъясӧ, тшӧтш Галля діӧ да Тегетхофф мысӧ.
- Научно-практическӧй конференцияяс, шуам, «Франц-Иосифлӧн Му: туялӧмъяслы 150 во» конференция (2023 вося ар).
Пасйӧдъяс
- ↑ Brakes P., Simmonds M. P. Whales and Dolphins: Cognition, Culture, Conservation and Human Perceptions. — Routledge, 2013. — P. 42. — 256 p. — ISBN 9781317974697.
- ↑ International Whaling Commission. IWC Schedule. — 2013. — P. 5. Архивная копия от 13 урасьӧм тӧлысь 2014 на Wayback Machine
- ↑ Halifax Discovery Centre celebrates 38th annual World Whale Day (англ.). Global News. Дата обращения: 4 сора тӧлысь 2024. Архивировано 15 урасьӧм тӧлысь 2020 года.
- ↑ Сегодня — День защиты китов и морских млекопитающих. Харьковские Известия (19 урасьӧм тӧлысь 2013). Дата обращения: 20 урасьӧм тӧлысь 2014. Архивировано из оригинала 24 урасьӧм тӧлысь 2014 года.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ Всемирный день китов. РИА Новости (19 урасьӧм тӧлысь 2013). Дата обращения: 20 урасьӧм тӧлысь 2014. Архивировано 24 урасьӧм тӧлысь 2014 года.
- ↑ Роман Паршинцев. Всемирный день китов и дельфинов: у берегов Чукотки летом собираются до 100 горбачей. mir24.tv. Мир24 (23 сора тӧлысь 2023). Дата обращения: 4 сора тӧлысь 2024.
- ↑ 23 июля — всемирный день китов и дельфинов. Экосфера (23 сора тӧлысь 2023). Дата обращения: 4 сора тӧлысь 2024.
- ↑ 23 июля, Всемирный день китов и дельфинов. smmplanner.com. Дата обращения: 4 сора тӧлысь 2024.
- РИА Новости (1 рака тӧлысь 2007). Дата обращения: 13 моз тӧлысь 2010. Архивировано 26 рака тӧлысь 2012 года.К:Рувики:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no)
- Лента.ру (19 урасьӧм тӧлысь 2010). Архивировано 23 урасьӧм тӧлысь 2010 года. Дата обращения: 20 урасьӧм тӧлысь 2010.
- Комсомольская правда. Дата обращения: 4 сора тӧлысь 2024.
- ↑ Всемирный День китов и дельфинов отметят в Архангельске. Правда Севера. Дата обращения: 4 сора тӧлысь 2024.