Тымсер (Кулӧмдін район)
| Тымсер Тимшер | |
| Му: | Рочму |
| Статус: | посёлок |
| республика: | Коми республика |
| район: | Кулӧмдін район |
| Медводдза казьтыштӧм: | 1931 |
| Инлыдпасъяс: | Координаты: пропущена долгота Координаты: пропущена широта |
| Официал кыв | коми, роч |
| Олысьяс | 1204 морт (2007) |
| Час кытш: | UTC+3 |
| Телефон код: | +7 8 2137 |
| Пошта индӧс: | 168075 |
| Автомобиль код: | 11, 111 |
Тымсер (Тымсер сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.
Ним артмӧм
Фольклор
География
Посёлок пукалӧ Лунвыв Мылва юлӧн шуйга берегын. Кулӧмдін юрсиктсянь Тымсерӧдз 133 км.[1]
История
- Коми наука шӧринса археологъяслӧн туялӧм серти, посёлок инас вӧлӧма важся оланін. кӧні олісны 2-4 сюрс во сайын.
- 1930 вося списокын абу пасйӧма. Артмис 1931 воын: тані вӧлі 6-8 барак. Инсӧ вӧлі шуӧны «Мыелдинская механизированная база».[2]
- Тымсер ю вомсянь неылын туй бокын, 2-ӧд участокын (Мыс сиктлань туй вылын, посёлоксянь 10 км сайын); 100 да 102-ӧд участокъясын (посёлоксянь асыв-войвылын 15 км сайын). Тымсер посёлок лои лагеръяс шӧрын — веськӧдлан шӧринӧн. Сійӧс вӧлі кытшалӧ керъясысь джуджыд потшӧс да вышкаяс, кодъясӧс вӧлі сувтӧдӧма ӧта-мӧдсьыс неылын видзӧдӧм могысь. Лагер пытшкас вӧліны олысьяслӧн баракъяс, ӧти керкаын сёянін да клуб, вузасянін, нянь пӧжаланін, гараж. Пукалысьяс вӧр чинталісны. 1941 воын лагерсӧ бырӧдісны. Айму вӧсна Ыджыд тыш дырйи Тымсер посёлокӧ овмӧдісны спецпереселенечьясӧс. Найӧс вайисны Рытыв Украинаысь, Карелияысь, Поволжьеысь. Найӧ спецзаказ серти волі пӧрӧдӧны вӧр оружйӧ, самолёт да пыж заводъяслы, армияса лызь вӧчӧм могысь и с.в. Дасьтісны пес кӧрт туйяслы да каръяслы.
- Раскерӧс грезд. 1940-ӧд воясся инним мусерпасъяс вылын — лесопунктлӧн 1-дза участок.
- Тымсер кутіс сӧвмыны 1952 восянь, кор вайисны медводдза щитӧвӧй керкаяс, кытчӧ йӧзсӧ овмӧдісны баракъясысь. Медводдза уличаяс: Вадор (Набережнӧй), Карл Маркс да Ленин уличаяс. 1953 воын ю бокӧ сувтӧдісны начальнӧй школа, кӧні велӧдчис 48 морт. Велӧдісны кыкӧн: Кек Адольф Федорович да Флеммер Антонина Иосифовна. Тымсерын та кадӧ вӧліны: медпункт, амбулатория да кага чужтанін; вӧр пӧрӧдчысьяслӧн контора, клуб, пошта; челядь сад, вузасянін; конюшня (600 вӧв вылӧ).
- 1955 воын кыпӧдісны аэропорт. 1960-ӧд воясын восьтісны нянь пӧжаланін да нянь лавка, кыпӧдісны 8 класса школалы керка, сёянін, сёян-юан вузасянін. Кык судта школа вӧлі лэптӧма 1970-ӧд воясӧ.
- 1956 воын «Тимшор» — Мыс сикт сӧветӧ пырысь вӧр пӧрӧдысьяслӧн участок. 1950-ӧд вояс помын картаяс вылын гижӧма «Тимшер» вӧр участок; 1960-ӧд вося списокын — «Тимшор» посёлок, 1968-ӧд вося списокын — «Тимшер».
- ода-кора тӧлысь 23 лунӧ Тымсер сикт сӧвет, кытчӧ пырисны Варламовка, Вӧркерӧс, Паспом, Раскерӧс грездъяс, Лопъювад посёлок, а сёрӧнджык — Войвыв Мылва посёлок. Сикт сӧветса медводдза веськӧдлысьнас вӧлі Зыкова Галина Андреевна.
- 1963 воын чужис Сӧветскӧй улича — посёлокса медшӧр уличаыс, кӧні сулалӧ сикт овмӧдчӧминса администрациялӧн керкаыс. 1966-1967 воясӧ тайӧ улича вылас кыпӧдісны клуб. 1960-ӧд воясӧ жӧ кутісны видзны порсьясӧс, сӧвмӧдны керкагӧгӧрса овмӧсъяс — быдтісны кӧнтусь, шабді, картупель, сёркни, свеклӧ и с.в., видзисны скӧт.
- Раскерӧс грездкӧд ӧтвыв — 2169 морт; 1979 воын — 1776 морт, Войвыв Мылва посёлоккӧд ӧтвыв — 1809 морт.
- 1989 воын тані оліс 1696 морт (51 % — рочьяс, 27 % — комияс); 1999 воын — 1463 морт 489 овмӧсын.[1]
- 2013 воын Тымсерын вӧлі: челядь сад да шӧр школа, КТК-лӧн Тымсерса участок, Тымсерса участкӧвӧй бурдӧдчанін, клуб, библиотека, гидрометеошӧринлӧн гидрологическӧй пост, Кусӧдчысьяслӧн пост, лесничество, пошта юкӧн, «Телеком» связьлӧн юкӧн.
Олысь лыд
| Олысь лыд да вояс | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1992 | 1999 | 2000 | 2007 | 2013 |
| 997 | 2095 | 1776 | 1696 | 1682 | 1463 | 1467 | 1202 | 1305 |
Медводдза овъяс
Посёлокын вӧлі тшӧкыда паныдасьлӧ ыстӧм немечьяслӧн овъяс, а сідзжӧ коми овъяс (Паршуков, Лодыгин).
Культура
Велӧдӧм
Овмӧс
2013 воын Тымсерын эм: «Монди СЛПК вӧр компания» Кулӧмдінса филиалысь Тымсер участок, Панюкова А.М. да Крючков А.А.-лӧн вӧр пӧрӧдан асшӧр котыръяс, РЭС ЮЭС-лӧн Тымсер участок.
Тӧдчана йӧз
- Паршукова Екатерина (1996) — пуляӧн лыйсьӧмын Россияса чемпион
Тӧдчана эмторъяс
- Айму вӧсна Ыджыд тыш вылӧ ветлысьяслы казьтылан пӧв
- Айму вӧсна Ыджыд тыш вылӧ усьӧмаяслы Слава обелиск
- Политическӧй репрессия улӧ веськалӧмаяслы казьтылан пас
Ӧтуввез
Ӧшмӧсъяс
- Атлас Республики Коми. – Москва, 2000.
- Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. – Сыктывкар, 2000.
- Игнатов М.К. Взгляд сквозь годы. – Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін, 1998. – 224 с.
- Игнатов М.К. Усть-Куломский район: помни прошлое, зная настоящее, делай будущее (1620–2008). – Сыктывкар, 2009. – 366 с.
- История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / По общей редакцией А.Ф. Сметанина. – Сыктывкар, 2004.
- Республика Коми: Энциклопедия. – Сыктывкар, 1997-2000. – Т. 1-3.
Ыстӧдъяс
- ↑ 1,0 1,1 Бурьян М. Тимшер // Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 2000. — Т. 3. — С. 150.
- ↑ «Коми сиктъяс» сайтын Тымсер (рочӧн)