Еврей календар
| Календар | |||
|---|---|---|---|
| Календар йылысь юӧр | |||
| Календар сикас |
шондіа-тӧлыся
| ||
|
| |||
| Календар лыддьӧг: | |||
| Армелин календар · Армен: Ассирияса календар · Ацтек календар · Бахаи · Бенгал календар · Вавилонса календар · Византияса календар · Лунвыв славяналӧн йӧзкостса календар · Вьетнамса календар · Гильбурд календар · Грузин календар · Дари календар · Важ грек календар · Важ Египетса календар · Важ Персияса календар · Важ славяна календар · Еврей календар · Зороастрийскӧй календар · Индияса: Индияын ӧтувъя национальнӧй календар · Инки календар · Ирландияса календар · Кельт календар · Кыргыз календар · Конта календар · Копт календар · Майя календар · Масон календар · Миньго календар · Мьянма календар· Непал календар · Выль юлиан календар · Пролептическӧй календар: Пролептическӧй юлиан календар, Пролептическӧй григорий календар · Римса календар · Румияса календар · Руна календар · Сӧветскӧй революционнӧй календар · Тамильса календар · Тайса: тӧлыся, шондіа · Тибет календар · Куим сезона календар · Тува календар · Туркмен календар · Француз республиканскӧй календар · Хакас календар · Ханаан календар · Харапп календар · Чучхе календар · Швед календар · Шумер календар · Ява календар · Япон календар | |||
Еврей календар (иврит הלוח העברי, ха-лу́ах ха-иври́) — еврейяслӧн тӧлыся-шондіа календар, официальнӧй календар Израильын григорий календаркӧд ӧттшӧтш. Тайӧ календар сертиыс пасйӧны еврей праздникъяс, синагогаясын лыддьӧны Тораысь лӧсялана главаяс, пасйӧны чужан лунъяс да кувсьӧм рӧдвужлысь паметь лунъяс, пуктӧны официальнӧй да коммерческӧй документъяс вылӧ кадпасъяс. Тӧлысьлӧн фазаяс бӧрся наблюдайтӧм пыдди календарлысь кадпасъяс арталігӧн математикаӧн вӧдитчӧмсӧ вынсьӧдіс Гилель II 359 воын. Кад арталӧмыс лӧсялӧ миян эраӧдз 3761 вося йирым тӧлысь 7-ӧд лунлы[1].
Тӧлысьяс да Рош ха-Шана (выль во) заводитчӧны выль тӧлысь чужӧм дырйи, та вӧсна быд кадпас лӧсялӧ ӧти и сійӧ жӧ Тӧлысь фазалы.
История
Еврей календар историяын торйӧдӧны куим этап:
• библияса, Моисейсянь Ездраӧдз да Неемияӧдз (м. э. 1500—450),
• библиябӧрса (70-ӧд воын мӧд Иерусалимса храм жугӧдтӧдз),
• талмубдса (70—500 вояс).
Тӧлысь заводитчан медводдза периодын да праздникъяс тӧдмавлісны сӧмын «том тӧлысьлӧн тыдалӧм» да шонділӧн состояние серти, мӧд периодын - мыйкӧ мында тӧлысьлӧн тыдалӧм да шонділӧн состояние серти, мыйкӧ мында арталӧм серти, коймӧд периодын - сӧмын арталӧм серти.
Календар тэчасног
Еврей календарын абу кассяна воыс (иврит שנה פשוטה, шана́ пшута́) артмӧ 12 тӧлысьысь; кассяна воын (שנה מעוברת, шана́ меубе́рет) содтысьӧ нӧшта тӧлысь. Кассяна да абу кассяна воыс вермас лоны:
• правильнӧйӧн (כסדרה, ке-сидра́), кор став 12 тӧлысьыс сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн артмӧны 30 да 29 лунысь;
• тырманаӧн (שלמה, шлема́), кор хешван тӧлысьын 30 лун (29 пыдди);
• абу тырманаӧн (חסרה, хасера́), кор ислев тӧлысьын 29 лун (30 пыдди).
Та вӧсна воыс вермас лоны 6 сикаса:
| Во сикасъяс | Абу кассяна воын лун лыд | Кассяна воын лун лыд |
|---|---|---|
| Правильнӧй | 354 | 384 |
| Тырмана | 355 | 385 |
| Абу тырмана | 353 | 383 |
Еврей календар подулас куйлӧ медводдза выль тӧлысь чужӧм, мый вӧлі, еврейяслӧн лыддьӧм серти, миян эраӧдз 3761 вося йирым тӧлысь 7-ӧд лунӧ, выльлунӧ, 5 час да 204 юкӧн луншӧр бӧрын (мӧдногӧн кӧ, 17 час 11 минут 20 секунда). Часыс еврей календар арталӧмъясын юксьӧ 1080 юкӧн вылӧ, а быд юкӧн - 76 здук вылӧ [2].
Еврей календар да религия гажъяс
Иудаизм серти, календарын медводдза толысь — нисан, сысянь мунӧ став религия гажъяс лыддьӧмыс. Но вояс лыддьӧмыс заводитчӧ 7-ӧд тишрей тӧлыссянь, кор пасйӧны Рош Ха-Шана.
| Тӧлысь (скобкаын — важ ним, Ветхӧй заветын) |
Лун лыд | Зодиак чукӧра кодзув | Вавилонса ним |
|---|---|---|---|
| Нисан (Авив) | 30 | Овен | Нисану |
| Ияр (Зив) | 29 | Телец | Аяру |
| Сиван | 30 | Близнецы | Симану |
| Тамуз/ Таммуз | 29 | Рак | Ду’узу |
| Ав | 30 | Лев | Абу |
| Элул | 29 | Дева | Улулу |
| Тишрей (Эйтаним) | 30 | Весы | Ташриту |
| Хешван (Мархешван, Буль) | 29 или 30* | Скорпион | Арахсамна |
| Кислев (Хислев) | 30 или 29** | Стрелец | Кислиму |
| Тевет | 29 | Козерог | Тебету |
| Шват | 30 | Водолей | Шабату |
| Адар | 29 или 30*** | Рыбы | Адару |
| Адар бет | 29 | (сӧмын кассяна воӧ) | Адару |
- *Тырмана воӧ Хешванын 30 лун, а мӧд воясӧ — 29
- ** Абу тырмана воӧ Кислевын 29 лун, а мӧд воясӧ — 30
- *** Кассяна воӧ медводдза Адар (Адар алеф) тӧлысьын 30 лун, а мӧд Адарын (Адар бет) — 29 лун[3]
| Еврей во | Григорий вояс | Циклын во номер[4] | Кассяна | Правильнӧй, тырмана или абу тырмана | 1 тишрейлӧн григориан кадпас | Вежонын лун |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 5760 | 1999—2000 | 3 | Да | Тырмана | 1999 вося кӧч тӧлысь 11-ӧд лун | субӧта |
| 5761 | 2000—2001 | 4 | Абу | Абу тырмана | 2000 вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лун | субӧта |
| 5762 | 2001—2002 | 5 | Абу | 2001 вося кӧч тӧлысь 18-ӧд лун | воторник | |
| 5763 | 2002—2003 | 6 | Да | Тырмана | 2002 вося кӧч тӧлысь 7-ӧд лун | субӧта |
| 5764 | 2003—2004 | 7 | Абу | Тырмана | 2003 вося кӧч тӧлысь 27-ӧд лун | субӧта |
| 5765 | 2004—2005 | 8 | Да | Абу тырмана | 2004 вося кӧч тӧлысь 16-ӧд лун | |
| 5766 | 2005—2006 | 9 | Абу | Правильнӧй | 2005 вося йирым тӧлысь 4-ӧд лун | воторник |
| 5767 | 2006—2007 | 10 | Абу | Тырмана | 2006 вося кӧч тӧлысь 23-ӧд лун | субӧта |
| 5768 | 2007—2008 | 11 | Да | Абу тырмана | 2007 вося кӧч тӧлысь 13-ӧд лун | четверг |
| 5769 | 2008—2009 | 12 | Абу | Правильнӧй | 2008 вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лун | воторник |
| 5770 | 2009—2010 | 13 | Абу | Тырмана | 2009 вося кӧч тӧлысь 19-ӧд лун | субӧта |
| 5771 | 2010—2011 | 14 | Да | Тырмана | 2010 вося кӧч тӧлысь 9-ӧд лун | четверг |
| 5772 | 2011—2012 | 15 | Абу | Правильнӧй | 2011 вося кӧч тӧлысь 29-ӧд лун | четверг |
| 5773 | 2012—2013 | 16 | Абу | Абу тырмана | 2012 вося кӧч тӧлысь 17-ӧд лун | выльлун |
| 5774 | 2013—2014 | 17 | Да | Тырмана | 2013 вося кӧч тӧлысь 5-ӧд лун | четверг |
| 5775 | 2014—2015 | 18 | Абу | Правильнӧй | 2014 вося кӧч тӧлысь 25-ӧд лун | четверг |
| 5776 | 2015—2016 | 19 | Да | Тырмана | 2015 вося кӧч тӧлысь 14-ӧд лун | выльлун |
| 5777 | 2016—2017 | 1 | Абу | Абу тырмана | 2016 вося кӧч тӧлысь 3-ӧд лун | выльлун |
| 5778 | 2017—2018 | 2 | Абу | Правильнӧй | 2017 вося кӧч тӧлысь 21-ӧд лун | четверг |
| 5779 | 2018—2019 | 3 | Да | Тырмана | 2018 вося кӧч тӧлысь 10-ӧд лун | выльлун |
| 5780 | 2019—2020 | 4 | Абу | Тырмана | 2019 вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лун | выльлун |
| 5781 | 2020—2021 | 5 | Абу | Абу тырмана | 2020 вося кӧч тӧлысь 19-ӧд лун | субӧта |
| 5782 | 2021—2022 | 6 | Да | Правильнӧй | 2021 вося кӧч тӧлысь 7-ӧд лун | воторник |
| 5783 | 2022—2023 | 7 | Абу | Тырмана | 2022 вося кӧч тӧлысь 26-ӧд лун | выльлун |
| 5784 | 2023—2024 | 8 | Да | Абу тырмана | 2023 вося кӧч тӧлысь 16-ӧд лун | субӧта |
| 5785 | 2024—2025 | 9 | Абу | Тырмана | 2024 вося йирым тӧлысь 3-ӧд лун | четверг |
| 5786 | 2025—2026 | 10 | Абу | Правильнӧй | 2025 вося кӧч тӧлысь 23-ӧд лун | воторник |
| 5787 | 2026—2027 | 11 | Да | Тырмана | 2026 вося кӧч тӧлысь 12-ӧд лун | субӧта |
| 5788 | 2027—2028 | 12 | Абу | Тырмана | 2027 вося йирым тӧлысь 2-ӧд лун | субӧта |
| 5789 | 2028—2029 | 13 | Абу | Правильнӧй | 2028 вося кӧч тӧлысь 21-ӧд лун | четверг |
| 5790 | 2029—2030 | 14 | Да | Абу тырмана | 2029 вося кӧч тӧлысь 10-ӧд лун | выльлун |
Пасйӧдъяс
- ↑ Климишин, 1990, с. 250.
- ↑ Климишин, 1990, с. 249—250.
- ↑ Еврейский Новый Месяц — «Рош Ходеш». Законы. toldot.ru. Дата обращения: 21 кӧч тӧлысь 2016. Архивировано 18 кӧч тӧлысь 2016 года.К:Рувики:Cite web (не указан язык)
- ↑ Климишин, 1990, с. 256.
Литература
- Календарь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Год // Библейская энциклопедия архимандрита Никифора. — М., 1891—1892.
- Климишин И. А. Если год... в шести вариантах // Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1990. — С. 245—259. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5.
Ыстӧгъяс
- Еврейский календарь и конвертер дат
- Календарь — статьяыс Электроннӧй еврейскӧй энциклопедияысь
- Перевод дат еврейского календаря в другие календари
- Устройство еврейского календаря
- Вечный еврейский календарь — Perpetual Hebrew / Civil Calendar (англ.)