Важ армен календар
Важ армен календар (армяна Հին հայկական տոմար) или Айкидса календар (армяна Հայկյան տոմար) — шондіа календар, мыйӧн вӧдитчисны Важ Арменияын христианство примиттӧдз, подуласис сэтшӧм жӧ модель вылӧ, мый и Важ Египетса календар. Воыс артмис 365 лунысь.
Выль воыс важ армен календар серти заводитчӧ 1 навасардасянь (моз тӧлысь 11-ӧд лунсянь Юлиан календар серти).
История
Ананий Ширакацилӧн мыччӧдъяс серти, Важ Арменияын вӧдитчылісны тӧлыся календарӧн. Тайӧ збыльысь вермас лоны, сы вӧсна мый уна армен скульптураяс да рельефъяс вылын шондікӧд тшӧтш серпасалӧма тӧлысь.
Традиция серти, важ армен календар серти во лыддьӧм заводитчӧ Патриарх Айкалӧн Вавилонса царь Бэлӧс миян эраӧдз 2492 воын вермӧмсянь. Тайӧ воыс лыддьысьӧ важ армен календарын медводдза воӧн.
Тӧлысьяс
Вӧлі 13 тӧлысь, кыдз персъяслӧн да египтяналӧн. 30 луна 12 тӧлысь и 13-ӧд тӧлысь, кӧні вӧлі 5 лун:
| Тӧлысь | Лун лыд | Кадколаст |
|---|---|---|
| Навасард | 30 лун | моз тӧлысь 11-ӧд лун — кӧч тӧлысь 9-ӧд лун |
| Гор | 30 лун | кӧч тӧлысь 10-ӧд лун — йирым тӧлысь 9-ӧд лун |
| Сахми | 30 лун | йирым тӧлысь 10-ӧд лун — вӧльгым тӧлысь 8-ӧд лун |
| Тре | 30 лун | вӧльгым тӧлысь 9-ӧд лун — ӧшым тӧлысь 8-ӧд лун |
| Кагоц | 30 лун | ӧшым тӧлысь 9-ӧд лун — тӧвшӧр тӧлысь 7-ӧд лун |
| Арац | 30 лун | тӧвшӧр тӧлысь 8-ӧд лун — урасьӧм тӧлысь 6-ӧд лун |
| Мехеки | 30 лун | урасьӧм тӧлысь 7-ӧд лун — рака тӧлысь 8-ӧд лун |
| Арег | 30 лун | рака тӧлысь 9-ӧд лун — косму тӧлысь 7-ӧд лун |
| Ахекан | 30 лун | косму тӧлысь 8-ӧд лун — ода-кора тӧлысь 7-ӧд лун |
| Марери | 30 лун | ода-кора тӧлысь 8-ӧд лун — лӧддза-номъя тӧлысь 6-ӧд лун |
| Маргац | 30 лун | лӧддза-номъя тӧлысь 7-ӧд лун — сора тӧлысь 6-ӧд лун |
| Хротиц | 30 лун | сора тӧлысь 7-ӧд лун — моз тӧлысь 5-ӧд лун |
| Авельяц | 5 лун (абу кассяна воын) и 6 лун (кассяна воын) |
моз тӧлысь 6-ӧд лун — моз тӧлысь 10-ӧд лун |
Лун нимъяс
Язычество дырйи армяна, кыдз и грекъяс либӧ римляна, нимтісны лунъяссӧ шонді, тӧлысь да вит планета ним серти:
| Важ армен | Григорий календар |
|---|---|
| Арегаки (Шонді) | Вежалун |
| Лусни (Тӧлысь) | Выльлун |
| Грат (Марс) | Воторник |
| Пайлацу (Меркурий) | Середа |
| Луснтаг (Юпитер) | Четверг |
| Арусьяк (Венера) | Пекнича |
| Еревак (Сатурн) | Субӧта |
Литература
- Хачатрян, Айк. Древнеармянские острословы = Հայոց տոմարի շուրջը / Манучарян, Армен. — Ереван: Амарас, 2003. — 256 с. — ISBN 4702080201.
- Бадалян Г. С. Об армянском календаре (армянский) // Историко-филологический журнал, № 4 : Журнал. — Ереван, 1963. — С. 63—74.