Галфедь (Изьва район)

Сикт
Малое Галово
комиӧн Галфедь
65°17′09″ с. ш. 52°56′05″ в. д.
Страна	Россия
РФ-са субъект	Коми Республика
Муниципальнӧй район	Изьва
Сикт овмӧдчӧмин	Кельчиюр
Шӧрин вылна	36 м
Йӧз
Олысь лыд	▼252 чел. (2020)
Лыдпаса идентификаторъяс
Пошта индекс	169474
ОКАТО код	87204840004
ОКТМО код	87604440116
Малое Галово Москва

Галфедь (рочӧн Малое Галово) — Коми Республикаса Изьва районын Кельчиюр сикт овмӧдчӧминӧ пырысь грезд.

Ним артмӧм

Татчӧс предание серти, тайӧ сиктъяслы подувсӧ пуктӧмаӧсь кык вок: Гал пи ("Гавриллӧн пи") да Гал Федь ("Фёдор Гаврилович"). Водзынсӧ ӧтлаын бура олысь вокъяс костын зык-вен артмӧм бӧрын ыджыдджык вокыс кольччӧма места вылас, а ичӧтджыкыс лэччӧма Изьва ю кузя 8 км улӧджык да лӧсьӧдӧма Галфедь сикт. Вокъяслысь нимъяссӧ сетӧмаӧсь сиктъясыслы.

Фольклор

Иван Лун вой

Медся ыджыд праздникӧн лыддьыссьӧ сиктлӧн чужан лун, кодӧс пасйӧны сора тӧлысь 6-ӧд лунӧ. Шусьӧ тайӧ луныс Иван Лун войӧн. Иван Лун празднуйтӧмлӧн быть колана атрибутӧн вӧлі пывсян, тайӧ луннас чеглалӧны выль кыдз корӧсь да сійӧ корӧсьнас пывсьӧны. Иван Лунлӧн эмӧсь аслыспӧлӧс обрядъяс да традицияяс. Тайӧ рытӧ гажыс мунӧ кыпыда да гажа: сиктсаяс сьылӧны коми сьыланкывъяс, йӧктӧны, ворсӧны шылада инструментъясӧн, нуӧдӧны хороводъяс. Гажӧдчысьяс пиысь унаӧн пасьталӧны национальнӧй паськӧм, кыӧны дзоридзьясысь юркытш да чӧвтӧны ваӧ: кылалас кӧ – кӧсйӧмныс збыльмас, берегас кӧ лясас – оз.
Тайӧ жӧ лунӧ, сора тӧлысь 6-ӧд лунӧ Галфедьын мунӧ овмӧдчӧминъяс да ас вӧв кутысьяс пӧвстын вӧвъясӧн ордйысьӧм кузя районса первенство, кӧні позьӧ шедӧдны дона козинъяс.

Галфедьса из йылысь легендаяс

Галфедьса изйыс нималӧ легендаясӧн. Легенда висьталӧ, мый сӧветскӧй власьт воясӧ Галфедьысь кутшӧмкӧ ныв уджалӧма орчча Кельчиюр сиктын вузасьысьӧн. Выльысь арталігӧн лавкаысь аддзисны сьӧм тырмытӧм. Вузасьысьлӧн вӧлі стрӧг бать, кодысь сійӧ ёна поліс. И ныв, ӧти из вылӧ кувтӧдзыс гижӧдсӧ пасйӧм бӧрын, вӧйтчӧма. А сэсся тыдовтчӧма, мый растратаыс вӧлӧма сӧмын ӧти ур. Мӧд висьталӧм серти, сельпо вузалысьнас вӧлӧма мужичӧй. И кор сійӧс кутісны мыждыны растратаын, сійӧ гижис из вылӧ, мый нинӧмысь абу мыжа. И растратаыс эз тыдовтчы. Пӧдтысьны сійӧ, кыдзи полысь нылыс, эз кут.

География

Грездыс меститчӧма Коми Республикаса рытыв-войвылын, Печӧра увтасын, Изьва юлӧн веськыд берегын. Изьва сиктсянь, районса административнӧй шӧринсянь, рытыв-войвывлань 53 гӧгӧр километр ылна. Абсолютнӧй джудждаыс - 36 метр саридз веркӧссянь.

Ывласям
Ывласямыс шӧркодь континентальнӧй, уна лымъя кузь кӧдзыд тӧв да дженьыд ыркыд гожӧм. Медся шоныд тӧлысьын (сора тӧлысь) сынӧдлӧн шӧркодь температураыс 14,6 °C; медся кӧдзыд тӧлысьын (тӧвшӧр тӧлысь) - −17,4 °C. Вогӧгӧрся шӧркодь енэжваыс 527 мм.

Час кытш
Галфедь, кыдз и ставнас Коми Республика, меститчӧ МСК (москваса кад) час кытшын. UTC серти кадыс торъялӧ +3:00 вылӧ.

История

Галфедьлы подувсӧ вӧлі пуктӧма 1763 воысь абу водзджык. Медводдзаысь пасйӧма 1782 воын, Галфедьын оліс 16 морт (9 мужичӧй да 7 нывбаба).
1795 воын пасйӧма кыдз Галова, 28 морт (14 мужичӧй, 14 нывбаба), 1816 воын — 43 морт (17 мужичӧй, 26 нывбаба). 1835 воын олісны 33 мужичӧй (нывбабаяс йылысь юӧрыс абу); 1850 воын — 89 человек (39 мужичӧй, 50 нывбаба). 1859 вося юӧръяс серти, Галфедьын вӧлӧма 10 овмӧс да 101 олысь (43 мужичӧй да 58 нывбаба); 1905 воын - 31 овмӧс да 271 олысь (121 мужичӧй да 150 нывбаба). 1920 во кежлӧ Галфедьын вӧлі 47 овмӧс да оліс 229 морт (115 мужичӧй да 114 нывбаба). 1926 воын — 58 овмӧс, 283 морт; 1970 воын — 360 морт; 1979 воын — 272 морт; 1989 воын — 304 морт; 1995 воын — 323 морт; 1998 воын — 90 овмӧс, 323 морт.

Административнӧя сиктыс пырліс Изьва-Печора уездса Галовскӧй вӧлӧсьтӧ.

Олысь лыд

Грездын олӧны комияс.

Вояс да олысь лыд
1782	1795	1816	1850	1859	1905	1920	1926	1970	1979	1989	1995	1998	2002	2007	2010	2020	2024
16	28	43	89	101	271	229	283	360	272	304	323	323	331	316	276	252	283

100

200

300

400

2002

2010

2020

Медводдза овъяс

Медводдза ов, и весиг ӧніӧдз медся паськалӧм ов — Канев.

Культура

Сиктын эм культура керка.

Нималана йӧз

Тӧдчана инъяс

Галфедьса изъяс

Изьва юдорса крут берег дорын Галфедьса изъяс

Нималана изъясыс Галфедь грезд дорынӧсь. Тані, Изьва ю берег вылын, куйлӧны ыджыд шыльыд гӧгрӧс изъяс. Найӧ быттьӧ динозавр колькъяс либӧ важъя цивилизациялӧн колясъяс.
Некымын во сайын галфедьса изъяссӧ шуӧма районын шензьӧданторъясысь ӧтиӧн. Быттьӧкӧ важ кадся кутшӧмкӧ великан шыблалӧма берег пӧлӧн из шаръяссӧ. Унджык изйыс потласьӧмаӧсь, а мукӧдыс ставнас жугалӧмаӧсь. Но эмӧсь и жугавтӧмъяс. Медся ичӧтъясыслӧн на пиысь диаметрыс метр гӧгӧр, медыджыдъясыслӧн – куим-нёль метр. Кутшӧмсюрӧяс куйлӧны берег вылын, мукӧдъясыс ваынӧсь.
Изъяслӧн шензьӧдана вынъясыс кыскӧны Изьва районӧ туристъясӧс оз сӧмын Россияысь, но и суйӧр сайысь. Путешественникъяс висьталӧны изъясӧ инмӧдчылӧм бӧрын вӧвлытӧм вын пӧлучитӧм йылысь. Унаӧн весиг куйлӧны шаръяс вылын. Шуӧны, мый изъяс, луннас шонді югӧр улын да тӧлысь югӧр улын - войнас, заряжайтчӧны лоны вермытӧм энергияӧн. Татшӧм ногӧн "Галфедь изъяслӧн" эм волшебнӧй бурдӧдан вын: важысянь гожӧмын шоныд изъяс вылын пукавлӧмаӧсь да куйлӧмаӧсь, медым личӧдны кос висьӧмсӧ.
Ӧні дасьтӧны галфедьса изъяс дорӧ туристическӧй маршрут.

Ӧшмӧсъяс

• Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
• История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
• Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
• Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
• Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.

Ыстӧдъяс

Кельчиюр сиктувса оланінъяс
Ӧнія оланінъяс: Галпи • Галфедь • Едэма • Изьвавом • Кельчиюр •