Сосногорск

Босьтӧма Рувикиысь
Видлалӧм гижӧд
Тайӧ терминыслӧн эмӧсь мӧд вежӧртасъяс, видзӧд Сосногорск (вежӧртасъяс).
Кар
Сосногорск
Сӧснагорт
Vokzal-sosnogorsk.jpg
Дӧрапас Канпас
Дӧрапас Канпас
63°35′ с. ш. 53°56′ в. д.GЯO
Страна Россия
РФ-са субъект Коми Республика
Муниципальнӧй район Сосногорск
Кар овмӧдчӧмин Сосногорск
История да география
Лӧсьӧдӧма 1939 воын
Воддза нимъяс Изьва
Кар  1955 восянь
Ыджда 24,9 км²
Йӧз
Олысь лыд
Олысь лыд км² вылӧ 891,12 морт/км²
Катойконим сосногортса, сосногортсаяс
Лыдпаса идентификаторъяс
Телефон код +7 82149
Пошта индекс 169500—169509
ОКАТО код 87422
ОКТМО код 87626122001
sosnogorsk.org
Сосногорск (Россия)
Точка
Сосногорск
Red pog.svg
Москва
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Сосногорск (рочӧн Сосногорск) — Россияын кар, Коми Республикаысь Сосногорск районса веськӧдлан шӧрин, Сосногорск кар овмӧдчӧминса шӧрин.

Ним артмӧм

[вежны | Вежны кодировкаын]

Кар нимыс артмӧма ин серти: Сосногорск — «сосновая гора», пожӧма мыльк вылын меститчӧм кар[2]. Коми йӧз костын мукӧддырйи карсӧ шуӧны Пожӧмкар.

География

[вежны | Вежны кодировкаын]

Карлӧн ыдждаыс 25 км². Пукалӧ Коми Республикалӧн географическӧй шӧрын. Пукалӧ Изьва юлӧн (Печӧра ковтыс) шуйга берегын, сэтчӧ Уква ю усьӧминын. Изьва пӧлӧн кузьтаыс 10 км гӧгӧр. Республикаса юркар Сыктывкарӧдз 345 км, орчча Укваӧдз — 15 км.

Карыс сулалӧ ньывкӧс, ляпкыдик мылькъяса плато вылын, сійӧс юкӧны Изьва ю ковтыслӧн юяс да шоръяс. Унджык муыс пӧим сяма лыаа сёйӧд мусин. Сосногорсклӧн медшӧр юыс — Изьва ю.

Вӧръяс пырӧны шӧр да войвыв парма зонаувъясӧ. Медсясӧ быдмӧны лыска пуяс, паныдасьлӧны сідзжӧ кыдз да пипу. Вӧръясын олӧны йӧраяс, уръяс, байдӧгъяс, чукчияс, таръяс да сьӧлаяс.

Ывласям

Ывласямыс шӧркодь континентальнӧй. Тӧвъясыс кузьӧсь да кӧдзыдӧсь. Гожӧмыс дженьыд да ыркыд.

  • Сынӧдлӧн вося шӧр температураыс — −1,5 °C
  • Сынӧдлӧн относительнӧй васӧдлуныс — 75,4 %
  • Тӧлыслӧн шӧр ӧдыс — 3,0 м/с
  • Лым-зэрлӧн шӧр норма — 751 мм.
Ывласям Сосногорскын
Петкӧдлас Тӧвшӧр тӧлысь Урасьӧм тӧлысь Рака тӧлысь Косму тӧлысь Ода-кора тӧлысь Лӧддза-номъя тӧлысь Сора тӧлысь Моз тӧлысь Кӧч тӧлысь Йирым тӧлысь Вӧльгым тӧлысь Ӧшым тӧлысь Во
Шӧркодь температура, °C −15,7 −14,1 −8,5 −3,8 3,6 11,9 15,6 11,5 5,9 −1,1 −10,3 −13,9 −1,5
Источник: NASA. База данных RETScreen

История

[вежны | Вежны кодировкаын]
Сосногорск станциялӧн кӧрт туй вокзал
Важъя история

Из нэм дырйи на (7-11 сюрс во сайын) Сосногорск районса мутасын олӧмаӧсь первобытнӧй йӧзкотыр, а водз шӧр нэмъясын (1-2 сюрс вояс костын) тані, Уквавом сикт гӧгӧрын, вӧлӧма мудӧда примитивнӧй кар.

ХХ нэмлӧн медводдза джын

Сосногорск районса ӧнія сиктъяслы подувсӧ пуктӧмаӧсь ХVIII нэм помын — ХIX нэмлӧн медводдза джынйын. Посёлокъяслӧн да Сосногорск карлӧн историяыс заводитчӧ 1930—1940 воясся индустриализация кадсянь.

1937 воын вынсьӧдӧма Коноша-Котлас-Вӧркута Войвыв Печора кӧрт туй стрӧитан план, и заводитӧмаӧсь стрӧитны 1939 воын Изьва станция, коді 1942 воын лоис Комиын кӧрт туй вит юкӧн пиысь ӧтилӧн шӧринӧн.

1945 вося вӧльгым тӧлыссянь уджалысьяслӧн Изьва посёлок дорын стрӧитісны выль Сосновка посёлок — Войвывса биару переработайтан шӧрин.

ХХ нэм шӧрсянь миян кадӧдз

1955 вося ӧшым тӧлысь 1 лунӧ РСФСР-са Верховнӧй Сӧветлӧн Президиум вынсьӧдіс Изьва станция да Сосновка посёлок подув вылын Изьва кар котыртӧм йылысь индӧд, кодӧс 1957 воын нимтісны Сосногорскӧн.

1979 вося вӧльгым тӧлысь 29-ӧд лунӧ РСФСР-са Верховнӧй Сӧветлӧн Президиум торйӧдіс Уква районысь выль район —Сосногорск район. Сылӧн ыдждаыс лоис 16 481 км² (Коми мутаслӧн 3,9 %) да 60 сюрс гӧгӧр олысьӧн (республикаын 5,3 % олысь).

«Баренцкомур» проект серти кӧсйисны стрӧитны кӧрт туй Сосногорсксянь Индига посёлокӧдз.

2007 вося ӧшым тӧлысь 6-ӧд лунӧ Сосногорск вермис «Ичӧт кар» категорияын «Экономика петкӧдласъяс серти Россия Федерацияса медбур кар» нимпасын[3][4].

Олысь лыд

[вежны | Вежны кодировкаын]
Олысь лыд
1959[5]1967[6]1970[7]1979[8]1989[9]1992[10]
15 799↗23 000↗24 688↗27 021↗30 439↗30 900
1996[11]1998[12]2000[13]2001[14]2002[15]2003[16]
↗31 600↘31 500→31 500↘31 300↘29 587↗29 600
2005[17]2006[18]2007[19]2008[20]2009[21]2010
↘29 200↘28 900↘28 700↘28 400↘28 103↘27 757
2011[22]2012[23]2013[24]2014[25]2015[26]2016
↗27 800↘27 473↘27 326↘27 134↘26 923↘26 670
2017[27]2018[28]2019[29]2020[30]2021[31]
↘26 571↘26 388↘26 130↘26 004↘22 189
10 000
20 000
30 000
40 000
1979
2000
2006
2011
2016
2021

Экономика

[вежны | Вежны кодировкаын]

Медшӧр предприятиеяс:
• «Газпром переработка» ИКК
• Войвыв кӧрт туйлӧн Сосногорскса юкӧн — «РЖД» ВАК филиал
• Сосногорскса ТЭЦ
• «Войвож-Лес» вӧр переработайтан предприятие

Культура

[вежны | Вежны кодировкаын]
«Койтысь дозмӧр» скульптура, сувтӧдӧма 2009 воын

Джаз, рок, фолк да популярнӧй музыка «Сосны» фестиваль[вежны | Вежны кодировкаын]

Сосногорскын 1991 восянь быд во нуӧдӧны джаз, рок да популярнӧй музыка кузя республикаса фестиваль. Заводитчис сійӧ карса «Горизонт» культура керкаын да муніс кыдзи локальнӧй мероприятие, кӧні участвуйтісны медсясӧ татчӧс музыкантъяс. Кад мысти фестиваль лоис пыр нималанаджыкӧн да ыджыдджыкӧн — Сосногорскӧ кутісны волывлыны котыръяс эз сӧмын Комиысь, но и Россияса мукӧд регионысь. 2008 восянь Сосногорскса рок-фестивальсӧ кутісны нуӧдны ывла вылын. 11 во мысти, 2019 воын, фестивальсӧ бара кутісны нуӧдны ДК-ын.

«Сосногорье» национально-культурнӧй фестиваль[вежны | Вежны кодировкаын]

Фестиваль петкӧдлӧ муниципалитетлӧн да регионлӧн мутасын олысь войтырлысь став унапӧлӧслунсӧ. Нуӧдсьӧ быд во моз тӧлысь помын[32].


Сосногорскса история да чужан му туялан музей[вежны | Вежны кодировкаын]

Сосногорскса история да чужан му туялан музей лоӧ регионса тӧдчана культурнӧй да велӧдан шӧринӧн. Музейсӧ восьтӧма 1990 вося ода-кора тӧлысь 21-ӧд лунӧ Коми Республикаса Сосногорск карын[33][34].

Велӧдӧм

[вежны | Вежны кодировкаын]

Сосногорскын эм 5 шӧр школа, Кадет школа да Сосногорск муниципальнӧй районлӧн Юралысь бердса Искусствояс гимназия. Медматыс университетыс — Укваса канму техническӧй университет.

Нималана йӧз

[вежны | Вежны кодировкаын]

Тӧдчана эмторъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
Преподобнӧй Серафим Саровский нима вичко да мироносеч вежа гӧтыръяслӧн вичко

«Югыд лун» парк[вежны | Вежны кодировкаын]

Парксӧ восьтӧмаӧсь 2015 вося моз тӧлысь 28-ӧд лунӧ карлы 60 во тыригкежлӧ. Парклӧн нимсӧ бӧрйисны карса олысьяс гӧлӧсуйтӧмӧн.

Тайӧ карын медводдза парк зона, кӧні медшӧр концепциянас лоӧ семья, а сідзжӧ коми войтырлӧн традицияяс, культура да обычайяс. Парксӧ юкӧма некымын сектор вылӧ. Мутас пасьталаыс сувтӧдӧма коми войтырлӧн фольклор геройяслысь да роч йӧзкостса мойдъясысь пуысь вӧчӧм скульптураяс, кодъясӧс вӧчӧма Сосногорск карса архитектура юкӧнлӧн эскизъяс серти Кировса мастер.

Семьялысь концепциясӧ петкӧдлӧма «Семьялӧн пуын», сійӧс дорӧма кузнеч Михаил Сосин. Тайӧ пуас пыртӧма коми войтырлысь этнографическӧй мифъяс, кодъяс йитӧны став ловъясӧс да ловтӧмъясӧс, кӧні пуяслӧн вӧлі вӧвлытӧм вын[35]. «Семьялӧн пу» вӧчӧма ичӧтик чунькытшъясысь, кодъяс лоӧны гӧтрасян чунькытшъяслӧн символӧн. Пу коръяс вылысь позьӧ лыддьыны гӧтрасян кад йылысь юӧр да том гозъялысь нимъяссӧ.

Парк пасьталаыс визувтӧны ва каналъяс, найӧс позьӧ вуджны пу посъяс вывті. Найӧ петкӧдлӧны Коми Республикаса юяслысь визувтӧмсӧ.

Парксӧ мичмӧдӧны из бӧлбанъяс. Тайӧ Республикалӧн нӧшта ӧти символ — Маньпупунёр платоса тӧвзьӧдан сюръяяс.

Литература

[вежны | Вежны кодировкаын]
  • Жеребцов И. Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. — Сыктывкар, 2000.
  • История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А. Ф. Сметанина. — Сыктывкар, 2004.
  • Республика Коми: Энциклопедия. — Сыктывкар, 1997—2000. — Т. 1—3.
  • Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. — Сыктывкар, 1992.
  • Административно-территориальное и муниципальное устройство Республики Коми (на 1 августа 2006 г.). Издание шестое, официальное / ГУ «ТФИ РК». — Сыктывкар, 2006. — 278 с.

Ыстӧдъяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx
  2. ↑ Туркин А.И. Топонимический словарь Коми АССР. Сыктывкар: Коми книжное издательство, 1986., Коми кывтӧдӧм. Шыӧдчан кадпас: 25 рака тӧлысь 2025.
  3. ↑ Тарасов Лев Львович. Историческая справка. Шыӧдчан кадпас: 29 рака тӧлысь 2012. Архивируйтӧма 1 лӧддза-номъя тӧлысь 2012.
  4. ↑ Территория вселения «Сосногорск» (недоступная ссылка — история). Шыӧдчан кадпас: 29 рака тӧлысь 2012. Архивируйтӧма 1 лӧддза-номъя тӧлысь 2012.
  5. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php.
  6. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  7. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php.
  8. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php.
  9. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php.
  10. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  11. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  12. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  13. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  14. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  15. ↑ http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls.
  16. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  17. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  18. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  19. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  20. ↑ http://www.gks.ru/bgd/regl/b08_14t/IssWWW.exe/Stg/sz/02.htm.
  21. ↑ http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls.
  22. ↑ http://www.MojGorod.ru/r_komi/sosnogorsk/index.html.
  23. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar.
  24. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2013/bul_dr/mun_obr2013.rar.
  25. ↑ http://komi.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/komi/resources/090b768043529cd496ccd774665da2b8/Оценка+численности+населения+по+городским+округам%2C+муниципальным+районам%2C+поселениям+и+городским+населенным+пунктам.doc.
  26. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar.
  27. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar.
  28. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2018/bul_dr/mun_obr2018.rar.
  29. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar.
  30. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar.
  31. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx.
  32. ↑ Районный национальный фестиваль «Сосногорье — 2020» 2020, Сосногорск — дата и место проведения, программа мероприятия., Культура.РФ. Архивируйтӧма 3 лӧддза-номъя тӧлысь 2021 вося. Шыӧдчан кадпас: 3 лӧддза-номъя тӧлысь 2021.
  33. ↑ Муниципальное бюджетное учреждение "Историко-краеведческий мемориальный музей" Сосногорска. Государственный каталог Музейного фонда Российской Федерации. Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2025.
  34. ↑ Историко-краеведческий мемориальный музей г. Сосногорска. Museum.ru. Шыӧдчан кадпас: 3 урасьӧм тӧлысь 2025.
  35. ↑ Верования и традиции коми. Шыӧдчан кадпас: 28 урасьӧм тӧлысь 2019. Архивируйтӧма 1 рака тӧлысь 2019.
Сосногорск кар овмӧдчӧминса оланінъяс Coat of arms of the Komi Republic Flag of the Komi Republic
Ӧнія оланінъяс:

Аким • Винла • Вис • Вылыс Изьва • Иванъёль • Ичӧт Пера • Йираёль • Керки • Косьясдор (Порожск) • Лыаёль • Пожня • Поляна • Сосногорск • Уквавом •


Коми Республикаса каръяс Coat of arms of the Komi Republic Flag of the Komi Republic
Вӧркута | Вуктыл | Емва | Инта | Микунь | Печӧра | Сосногорск | Сыктывкар | Уква | Ускар
Босьтӧма "https://kv.ruwiki.ru/w/index.php?title=Сосногорск&oldid=337541"-ысь